Tweet
Noose – Preface
By Stoian Kochov
Translated and edited by Risto Stefov
[email protected]
January 2, 2013
I dedicate this book to the memory of my family which, after the Greek Civil War (1946-1949) was scattered; with my father Tanas going to Australia, my mother Jovanka going to Poland, my brother Giorgi going to jail in Greece and me, along with the Units of DAG (Democratic Army of Greece), going to the Soviet Union.
My endeavour in writing this novel (Noose) was to describe actual events that belonged to our past which nobody could alter: Pure facts and dirty deeds.
The stories in this novel are told authentically with a sense of resentment towards the ideological powers which politicized the innocence of our generations of that time. We now have to ask the question and seek answers to: “How and who directed our destiny towards the genocide of the Macedonian people in Greece? For whom did we sacrifice ourselves, lose our centuries-old fatherland in which our souls and the souls of our ancestors were planted and for whom did we become wanderers of the world?”
My introduction of living and dead characters and events into our national tragedy is not coincidental. It is deliberate and has been taken from our hardened narrative. Who were these “foreign gods” who gave orders and designed our extinction from our own country of birth?
-From October 1944 to October 14, 1946 in the grip of the Communist Party of Yugoslavia (CPY)/Communist Party of Macedonia (CPM).
-From October 1946 to August 27, 1949 (when the Greek Civil War ended) in the grip of the Communist Party of Greece (CPG).
-From 1950 until today - Wanderers around the world.
The author
During the Second World War people from different cultures happened to pass through the village Rudino where even the poorest man in the area had the fortune of having met with them in his own lodgings. Many passed by, some invited others uninvited, some curious and others murderers, some persecuted and others with hidden intentions. During the war the people survived very cold winters and very hot summers, so hot that on occasion hot air rose from the stones looking as if they were baking in an oven. Villagers, with sunburned chests and backs, hurriedly walked barefoot to the fields to collect the crops.
Unfortunately with the war’s end things did not change much. The people of Rudino remained restless and worried and it wasn’t any better in any of the other villages in Lerin, Kostur and Voden Regions. Fear was always present, reminding people of the terrible riots and violence that had passed. The war had taken its toll and left the people weakened, hungry, tired, cold and tortured. After the German armies withdrew, Partisans, along the entire length of the Greek front and wherever they were found, began to establish their own authority. The villagers rejoiced in their victory over fascism.
Unfortunately there were too many deep wounds left after the war ended. Thousands of mothers wore black head kerchiefs, thousands of young women and sisters were dressed in black and thousands of children were orphaned. Fathers and mothers painfully mourned their departed sons who had died in a senseless war before their time.
Now for the first time in a long time, people, without fear of losing their livestock and valuables to the various gangs that roamed the villages and committed atrocities and robberies, began to take their possessions out of their basements and barns. The German and Italian occupiers had confiscated all vehicles and large quantities of food and many people living in large centres remained without food even after the war had ended. People died of starvation by the thousands. Hunger drove many to flood the villages and sell their valuables, sometimes even the clothes off their backs for a handful of corn or beans.
The occupiers and their collaborators had barbarically put Goebbels’s words into practice: “Europe will die so that Germany can live!” The Nazi regime in Germany created death camps to eliminate its political opposition and its prisoners. That’s what the communists were saying and writing. They were also saying that the new generation wanted to erase centuries of German tradition and to return to barbaric times. It was at that time too that strangers belonging to a terrorist group known to the Macedonians as the “Paudzhidi” invaded the homes of Macedonians and beat everyone to a bloody pulp. They beat hundreds of people and these people, gripped by mortal fear, fled their homes seeking refuge in the mountains. Much of the possessions that they had left behind were stolen and their properties were then burned to the ground.
(The word “Paudzhidi” comes from the acronym “PAO”, a Pan-Hellenic Liberation Organization whose members were comprised of former police chiefs, former Greek Army officers and other miscellaneous anti-peoples nationalist elements that had always desired the destruction of the Macedonian nation. The organization PAO cooperated with a faction of the colonists settled in the Macedonian villages after 1924. The colonists were living among the Macedonians and some were responsible for causing a great deal of damage.)
The “Paudzhidi” endeavoured to continue the forced Hellenization of the Macedonian people living in Greek occupied Macedonia and seized the opportunity offered to them by the war period, to force the Macedonians to maintain the continuity of a sense of common belonging to the Greek national collective, to its historical traditions and to the Greek heroic sacrifices. In other words, to become Greeks by force! The EAM (National Liberation Front) coalition consisting of leftists, with the CPG (Communist Party of Greece) at the helm, managed to achieve broad unity among the Greek people. The bourgeois parties and politicians at the time were cooperating with the Germans and later with the English and worked against the EAM. (On April 6, 1941 Germany attacked Yugoslavia and Greece and became Greece’s new master, expanding and imposing its new fascist views upon the Greek people. On September 27, 1941 the Organization EAM was established and called for the entire Greek population to join the resistance against fascism.)
With the Lebanon agreement of May 1944, the CPG, EAM and ELAS (National Liberation Army of Greece) voluntarily and officially gave up any pretense of taking political power. The agreement recognized the government in exile, headed by Georgios Papandreou, as the “legitimate government of Greece” and as the government of “national unity”.
(The ELAS or “ELASITI” were members of the military also called “andartes”. Andartes was a term used by the Greeks to refer to the armed Greek bands operating illegally in Macedonia before, during and after the 1903 Ilinden Uprising. The “andartes” were organized and armed in Greece and then sent to Macedonia to spread Greek influence through acts of terror. Thus in Macedonia the term “andartes” was associated with the infamous crimes committed against the Macedonian people. The Organization ELAS was jointly formed by the EAM, the CPG and the CPG Central Committee. The first ELAS military units or “Elasiti” appeared on February 15th, 1942. The first detachment of ELAS was formed in Kostur Region on December 7th, 1942 and included 10 Macedonians, 7 Greeks and 2 Vlachs. The total number of ELAS fighters throughout Greece numbered about 70,000. On July 16th, 1943 the leadership of ELAS and Colonel Eddie Myers, head of the British military mission, signed an agreement bringing ELAS under the British Command of the Middle East. On February 12th, 1945 the “Varkiza” agreement was signed with which the left (EAM and CPG) practically handed power to the right.)
With the Kazerta agreement in September 1944, British General Skobi was accepted and proclaimed supreme commander of the armed forces and ELAS Units in Greece. All arms were surrendered and free Partisan movement was no longer possible unless authorized by Sir Ronald Skobi.
***
During the spring and summer of 1945 and 1946, the Plastiras government was quick to exchange Constitutional Act 1, “The imposition of punitive measures for those who collaborated with the enemy”, a law which was passed by the government of Georgios Papandreou, with Act 6 “The imposition of sanctions for those who collaborated with the enemy.” It was on the basis of this Constitutional Act, that in 1945 the Special Court for the collaborators was established in Solun with minor courts established in Seres, Drama, Lerin and Kostur.
The new Greek government, it seems, had forgotten the words and commitments expressed by the former Greek Prime Minister Venizelos when he said, “The Slavo-Macedonians don’t feel like they are Greeks or Bulgarians.” Then when he allowed the Abecedar, a Macedonian primer for children, to be published he again reiterated: “If the Slavo-Macedonians require schools in their own language, then I will be the first in Greece to guarantee that their requirements are achieved.”
But now, it seems, the Greeks in Greek occupied Macedonia had forgotten all that and created these courts with the sole purpose of further tormenting the Macedonians who they called Slavo-phones, especially those whose national consciousness was non-Greek. The Macedonians were put in a difficult position because they freely spoke their Macedonian language during the German occupation. The accused were prosecuted in these so-called “people’s courts” and, if found guilty, were sent back to prison.
Some of the accused were sentenced to death and immediately executed, triggering strong protests from the commander of British forces in Athens, General Ronald Skobi and from Evripidis Bakerdzhis, commander of General Headquarters of the Group divisions in Northern Greece. Many of the accused had already escaped but were tried in absentia anyway. Many of those tried were the so-called autonomists, members of NOF (National Liberation Front), who desired an autonomous Macedonia and had fled Greece in 1944, after which they joined Tito’s army as the “Aegean Brigade.”
Most of the cases were judgments against Macedonian villagers from the various villages from which many activists had joined the NOF and AFZH (Women’s Anti-Fascist Front) Organizations in 1945 and formed the foundations that led to our national tragedy. The list of charges was generally very long and covered many Acts of the Greek Constitution.
About the Author
Stoian Kochov was born in 1930 in the village Turie, Lerin Region. During the Greek Civil War (1946-1949) he was an active participant in the DAG (Democratic Army of Greece) units. From 1950 to 1957 he lived and studied in the USSR until his return to the Republic of Macedonia in 1957. Stoian graduated from Belgrade University and after that moved to Skopje.
Stoian authored the following works (all in Macedonian): Meeting (stories, 1989), A dead army (poetry, 1992) (Only) the sacrifice of the Macedonian people under Greece (critical essays, 1994), Dead face of war (poetry, 1996), Giorgi Pejkov - Macedonian warrior throughout the history of DAG (1945-1949) (monograph, 1996), Wanderer (novel, 1997), New Year in the underground barracks in Gramos (novel, 1998), Punishment without guilt (novel, 2001), Eve of destiny (short stories, 1998), Ideological activism over the Macedonians under Greece (critical essays, 2000), Sin of the offspring (novel), Essays and literary interpretation (critical essays, 2002), Presentiment (story), The gravedigger from Lerin (novel, 2001), Balkan Saga (novel, 2004), One way ticket (historical critical essays, 2004), The great return of the wanderers (novel, 2006), Macedonians lost in red hell (historical critical essays, 2007), The warrior and Margarita (novel, 2008).
Epilogue
All the generals and politicians who led the Greek Civil War, and even some historians who were attached to the government, knew what had happened to the Macedonians in that war, everything else was politics. Exactly for that reason the novel “Noose”, six decades later, has treated the Greek Civil War (1945 to 1949) as a subject of literary analysis and of military-political and historical importance. These are events of our past, which could re-occur in our present and which have multi-layered deposits of dramatic consequences of our uprooting from our homes in Greek occupied Macedonia and of turning us into “WANDERERS”, as individuals, groups, or entire communities. And regardless of the topic and the sources that this novel relies on, events are described as they developed from day to day, especially in times of war, until the later years in the camps and prisons.
The people who experienced the war are able to only occasionally forget their discomfort and anxiety but such moments are rare and are not a measure of their lives. What is described here touches on the moral significance of events formed on the awareness at an individual level. Described here is also the psychological turmoil that is part of our historical destiny, bestowed upon us and on the entire Balkans by the Great Powers. This novel also covers the history of “the political visions”, or at least the topology of it, including an overview of the human situation and destiny in which the heroes, no matter what the initial motivation, regardless of actions and ultimate goals, are always searching for the meaning of life in order to confirm the subjective qualities of their own being.
The heroes confess their beliefs and attitudes in an environment (military or alien) in which psychology and spiritual climate are living and growing entities of ideological activism, which test personal worth, personal risk and details of a person’s moral commitment. This novel describes the suffering of these “condemned” people and their journey in that struggle, unbeknownst to them, working for foreign interests. From another perspective, the novel examines the fate of the displaced – the torn people who wander through the world of human existence in exile, who have been taken and turned into victims. It also examines the political cynicisms, the triumphs, the pragmatism and the hypocrisy of diplomatic agreements.
Many of the “heroes” who participated in these dreadful wars have paid for their loyalties and beliefs in “nationalism” – by death during combat in the units of DAG and by suffering and dying in camps and prisons during and after the wars. But some remained alive to testify and let us know what it was like to have failed in their conscious effort to assert their own identity. What happened to these people, to this generation, was a complete tragedy mainly because they were left with no exit out of their situation; they had no chance to succeed by resisting. These people were pressured to enter into conflict with a historically murderous force and to experience the trauma that carried them through a time of lawlessness and complete lack of human dignity. These people were faced with a broken system with no reasonable human relations. A false consciousness was instilled into them which eventually pushed them into the hands of the executioner and turned them all into victims. This was done to them by the cruelty of people, some of whom belonged to the same group as themselves. There was no natural human consciousness in that. Groundless and historical misconceptions, such as human origin, have also played their part. In other words, we will meet people in the pages of this book that have personal and official arbitrariness, discreet authority, human life and those unprotected and constantly exposed to the impact of legislative power.
According to statements made by UDBA General Jovo Kapichikj regarding the Greek Civil War: Yugoslavia won the battle, the Greek government won the war and the Communist Party of Greece lost both the war and its freedom. But after the war was over Greeks returned to their homes and the Macedonians, who through the organizations NOF and AFZH sacrificed themselves together with some communists, suffered horrendous casualties, estimated at 20,000 killed and more than 60,000 exiled, destined to become WANDERERS of the world with no right to return to their homes because they were not Greeks by birth. The novel “Noose” has been written with special care and love and with a sense of respect for the fighters, of whom many gave their young lives on the battlefields of Gramos, Konitsa, Klefti, Hashiata, Epirus, Pieriata, Vicho, Lerin, Voden, Negush, Mali-Madi, Burno, Siniachko and in many other battles. The author has reconstructed the entire truth about the genocide perpetrated against the Macedonians and about the loss of the Macedonian people’s right to return to their ancestral homes.
“Facts” play an integral and dominant part in this political novel. Facts play a dominant role in the literary analysis of the cruelty of war. Facts play a role in the most frightening, worst moments for those young individuals, with sad destinies, mobilized in the military and who spoke of elementary moral values, humanity and compassion when referring to the Macedonian family. The tragedy of the thousands of mobilized young people is touching, which led the author to ask the question: “Who put the NOOSE around the neck of the Macedonians?” Destiny was a paradigm for those boys and girls (children without childhood) who were forcibly mobilized, forced to fight and do what was required of them in a guerrilla war. The novel has done an extensive analysis of the iniquity perpetrated against the Macedonian people. This is a story about the loss of a birthplace, of bitter love, of the eternal search for roots and of the deep and sincere sorrow experienced by the author himself.
ЈАМКА
Стојан Кочов
Роман
Кој и како ја режирал судбината за геноцидот над Македонците во Грција? Како и за кого се (само)жртвувавме, па го изгубивме вековниот татков дом во кој беа всадани прадедовските и нашите души, па сега станавме талкачи по светот.
Македонците под Грција низ туѓите балкански јамки во Граѓанската воина (1946 – 1949)
ПАНИЛИ
Ја посветувам за спомен на нашето семејство, кое по Граѓанската војна (1946-1949) се најде распарчено:
татко ми Танас во Австралија, мајка ми Јованка во Полска, брат ми Ѓорги в затвор во Грција, а јас со единиците на ДАГ во Советскиот Сојуз.
Во романот “Јамка” се опишани случувањата што му припаѓаат на минатото и кои веќе никој не може да ги измени:
Чистите факти и валканите цели.
Раскажани се со автентичност и со чувство за гневност спрема идеолошката моќ што не политизираше нас невините генерации. Сега го бараме одговорот:
“Кој и како ја режирал судбината за геноцидот над Македонците во Грција? Како и за кого се (само)жртвувавме, па го изгубивме вековниот татков дом во кој беа всадани прадедовските и нашите души, па сега станавме талкачи по светот.”
Реалните настани се вовед во националната трагедија, со личности живи или мртви, не е случајно, намерно е, и земено се што е во Скаменета хроника:
За наредбите на туѓите богови и проектираното наше исчезнување од родината:
-Од октомври 1944 до 14 октомври 1946 година, во прегратките на КПЈ/КПМ.
-Од октомври 1946 до 27 август 1949 година (кога заврши војната), во прегратките на КПГ.
-Од 1950 година па се до денес – Талкачи по светот.
Авторот
I
Во периодот на Втората светска војна, низ Рудино имаа поминато луѓе од разни култури, дури имаше среќа со нив да се сретне и најсиромашниот човек во својата колиба. Поминаа канети и неканети, убијци и љубопитни, прогонети и луѓе со скриени намери.
Преживеаните зими низ војната беа студени, а летата беа толку жешки што воздухот трепереше и камењата се вжештуваа како вршник. Босоногите селани итаа низ полето со подзгорени гради и грбови да го соберат родот.
Но иако војната заврши, неспокојни и загрижени беа луѓето од Рудино, но не беше подобро ни во другите лерински, Костурски и Воденски села. Стравот остана меѓу селаните – потсетувајќи ги на ужасните безредија и насилства.
Луѓето беа ослабени, исушени од препечувањето на сонцето, студот и гладот, измачени.
По повлекувањето на германските армии, по целата должина на фронтот во Грција, партизаните, насекаде, каде што беше можно поставуваа своја власт. Селаните ѝ се радуваа на победата над фашизмот.
Војната тукушто заврши, но остави длабоки рани. Илјадници мајки забрадија црни шамии, илјадници млади жени и сестри се облекоа во црно, илјадници деца останаа сирачиња. Старите татковци, болно ги оплакуваа своите синови.
Сега без голем страв ги раскопуваа од визбите спастрениот чеиз и вредните работи, што ги имаа скриено од разни банди што шетаа по селата и вршеа злодела и грабеж на добиток и вреди предмети.
Германските и италијанските окупатори ги имаа конфискувано речси сите превозни средства и големи количества храна. Големите центри останаа без храна. Стотици илјади луѓе умираа од глад. Селата ги преплавија од гладни луѓе кои ја продаваа дури и сопствената облека за малку пченка или грав.
Окупаторите и нивните соработници варварски ги применуваа зборовите на Гебелс: “Европа ќе умре за да живее Германија!”
Нацистичкиот режим во Германија создал логори на смртта за политичките затвореници. Тоа го пишуваат и кажуваат комунистите, и дека новата епоха сака да избрише векови германска традиција и да се врати во времето на варварството.
Непознати луѓе од терористите – пауџиди (1) упаѓаа во домовите на Македонците и крвнички тепаа се пред себе, стотици луѓе тие денови, гонети од смртен страв, бегаа од своите домови барајќи спас во планините. Имотите им беа насилно крадени и горени.
Пауџидите настојуваа да продолжи елинизацијата над Македонците во Северна Грција и грижата им беше во овој меѓувоен период да ги натераат Македонците да го задржат континуитетот на чувството за заедничка припадност кон грчкиот национален колектив, кон неговите историски традиции и кон низа грчки херојски жртви.
Коалицијата ЕАМ(2), односно левицата на чело со КПГ (буржоаските партии и политичари, едни беа со Германците други со Англичаните, против ЕАМ) успеа да
остварат најшироко национално единство на грчкиот народ.
Со Либанскиот договор од мај 1944 година, КПГ, ЕАМ, ЕЛАС(3), доброволно и официјално се откажуваат од секаква претензија за заземање на власта, признавајќи ја бегалската влада на чело со Георгиос Папандреу како “легитимна влада на Грција”, како влада на “националното единство”.
Со договорот од Казерта во септември 1944 година, британскиот генерал Скоби беше прифатен и прогласен како врховен командант на вооружените сили во Грција и единиците на ЕЛАС го предаваа оружјето и веќе не можеа да се движат и да дејствуваат инаку освен по наредба од сер Роналд Скоби.
* * *
Во текот на пролетта и летото 1945 и 1946 година, владата на Пластирас набргу со Уставниот акт 1, “За наметнувањето на казнени мерки за оние што соработуваа со непријателот”, закон што беше донесен од владата на Георгиос Папандреу, го замени со Актот 6. “За наметнување на санкции за оние што соработуваа со непријателот”.
Токму врз основа на Уставниот акт, во 1945 година во Солун беше формиан Специјалниот суд за колаборациолистите, на такви помали судови беа
оформени во Серез, Драма, Лерин и Костур.
Новата власт ги заборави зборовите и обврските што ги искажа Венизелос: “Словеномакедонците не се чувствуваат ни како Грци ни како Бугари” и дозволи да се направи Абецедарот и пак потврди: “Ако Словеномакедонците бараат училиште на својот јазик, јас ќе бидам првиот во Грција што ќе се заложам остварување на тоа барање”.
Но сега судовите во Македонија под Грција ги донесоа законите, во прв план, за Македонците (именувани како Славофони). Целта на судовите беа Македонците (Славофоните), особено оние чија национална свест беше негрчка. Тие беа доведени во тешка положба поради јазикот на кој зборуваа слободно за време на германската окупација. Обвинетите беа изведувани пред “народните судови” и, доколку беа прогласени за виновни, беа враќани назад во затворите.
Некои луѓе беа осудувани на смрт по итна постанка и погубувани, што предизвика силни протести дури и од командантот на британските сили во Атина, генерал Роналд Скоби и Еврипидис Бакерџис, командантот на генералниот штаб на група дивизии во Северна Грција.
Многу од обвинетите беа избегани и им се судеше во отсуство. Тоа обично беа автономисти (членови на НОФ), кои беа за автономна Македонија и беа пребегани во 1944 година во Титовата армија, и менувани како “Егејска бригада”.
Во повеќе случаи им се судеше на македонските селани одеднаш на повеќемина токму од селата во кои во текот на 1945 година се спроведуваа активистите на НОФ и АФЖ и се поставуваа темелите на овие организаци – вовед во националната трагедија.
Списокот на обвиненијата обично беше многу долг и се однесуваше на повеќе членови од Уставот на грчката држава.
________
1 ПАО – пауџидес (Сегрчка ослободителна организација) што ја сочинуваа поранешни полициски началници и офицери на поранешната грчка армија (ЕС) и други разни националистички антинародни елементи кои секогаш беа за уништување на Македонците. Организацијата ПАО, посебно во Македонија, во соработка со еден дел од колонистите доселени по1924 година, кои живееја низ македонските села, им нанесоа големи неволи на Македонците.
2 На 6 април 1941 година Германија изврши напад против Југославија и Грција и сега во Грција се јави нов господар, со нови фашистички погледи, а на 27 септември истата година е формирана организацијата ЕАМ (народноослободителен фронт) која го повикува целокупното население на Грција на отпор против фашизмот.
3 ЕЛАС – ЕЛАСИТИ (припадници на оваа војска се викаа “андартес”) што кај Македонците асоцираше на злогласните дела против македонскиот народ од постилинденскиот период на грчките андарти организирани и вооружени во Грција и испраќани во Македонија со нож да го шират грчкото влијание. ЕАМ и КПГ на заедничкиот состанок на ЦК на КПГ, бараат да се организира ЕЛАС (Грчка народноослободителна војска) и дури на 15 февруари 1942 година се појавуват воените единици на ЕЛАС – Еласити. Во Костурско беше формиран првиот одред на ЕЛАС на 7. 12. 1942 година и сочинаваа 10 Македонци, 7 Грци и двајца власи.
ЕЛАС во цела Грција броеше околу 70. 000 борци, но на 16 јули 1943 година, раководството на ЕЛАС и шефот на англиската воена мисија, полковникот Еди Маерс потпишаа спогодба со која се потчинува грчката команда на ЕЛАС под англиската команда за Блискиот Исток, а на 12 февруари 1945 година, во Варкиза е потпишан договор со кој пректично левицата (КПГ и ЕАМ) и ја предадоа власта на десницата во Грција.
ПОГОВОР
Сите генерали и политичари што ја водеа Граѓанската војна, па дури и некои историчари што биле приврзани кон власта, знаат што се случи со Македонците во Граѓанската војна во Грција, се друго е политика. Токму затоа во романот “Јамка” се предмет на литературна анализа воено-политичките и историски движења и пресврти што се случуваа во Граѓанската војна од 1945 до 1949 година, се до овие минати дни на шестдецениски живот по војната. Станува збор за настаните од минатото или од сегашноста чии резултати се многуслојно наталожени како драматични за откорнатите; поединци, група или заедница од Македонија под Грција – викани Егејци, односно ТАЛКАЧИ. И без оглед на тематиката и на изворите на кои се потпира романот, настаните се опишани како што се развивале од ден на ден, посебно во времето на војната, се до подоцнежните години низ логорите и профатилиштата.
Овие луѓе немирот и тегобноста само привидно и повремено ги напуштаат, а таквите моменти се ретки и не се мерило за нивниот живот. Во описите се пофатени оние области и функции каде што кај нив се формирала индувидуалната свест за моралното значење на настаните, за психолошките ломови во кои се реализира историската судбина на големите сили на Балканот. Во овој роман историјата на политичките визии, или барем на нивните топологии, опфаќа преглед на човечките ситуации и судбини во кои јунаците, без оглед на тоа какви им биле почетните мотиви, без оглед на нивното дејствување и на крајната цел на нивните постапки, секогаш трагаат по смислата на животниот чин за потврда на субјективните одлики на своето лично битие.
Јунакот ги исповеда своите уверувања и сфаќања на една (воена или туѓа) средина во чија психологија или духовна клима е во таков животен пораст идеолошкиот активизам, кој внесува максимум лични процени, личен ризик и подробности од својот морален ангажман.
Опишани се и прикажани оклетените луѓе, нивните страдални патешествија, следејќи ги туѓите волји и борејќи се за туѓи интереси. Од друга гледна точка, судбината на раселените – откорнати лица, кои талкаат низ просторот на човековото егзистенцијално заточение во кое се полага и плаќа сметката како жртва, а политичкиот цинизам во основата триумфира и си тече како прагматизам и лицемерие на дипломатските спогодби.
Многу од овие јунаци ја плаќаат националната цена – во борба и смрт во единиците на ДАГ, повеќето остануваат да сведочат во својот континуитет, како свесни за припадноста и идентитетот.
Кај овие луѓе трагедијата е целосна, зашто не наоѓаат излез од својата ситуација, ниту имаат шанса за каков и да било отпор. Човекот е притиснат пред убиствените сили на историјата и пред траумите што ги носи со себе низ времето на беззаконието и оттуѓеното човеково право. Пред овие луѓе е разбиен системот на разумните човечки односи. Но во оваа група луѓе има и такви со лажна свест во кои се здружени поимите џелат и жртва. И тука нема природна човечка свест. Произволностите и историските заблуди, како што имаат човечко потекло, имаат и свои човечки жртви. Значи, на страниците на ова потресно дело се среќаваме со луѓе со лично самоволие и официјално дискретно овластување, човечки живот, незаштитен и постојано изложен на ударот на законската сила.
Според исказите на генералот на УДБА Јово Капичиќ, во текот на Граѓанската војна излегува дека:
Југославија ја доби битката, грчката влада војната, а комунистите на Грција ја изгубија и војната и слободата. Но по војната тие се вратија во своите домови, а Макидонците, кои преку организациите НОФ и АФЖ се саможртвуваа заедно со комунистите, претрпеа ужасни жртви; некои проценки се движат до 20.000 илјади убиени и повеќе од 60.000 прогонети, и на крајот Макидонците станаа како вечни ТАЛКАЧИ и без право да се вратат во своите домови, затоа што не се Грци по род.
Романот ”Јамка” е работен со посебна љубов и чувство за почит спрема борците кои многу млади го дадоа животот на боиштата на Грамос, Коница, Клефти, Хашијата, Епир, Пиеријата, Вичо, Лерин, Воден, Негуш, Мали-мади, Бурно, Сињачко и во многу други битки. Авторот ја рекоструирал целата вистина за извршениот геноцид и за губењето на правото за враќање на прадедовски огништа.
Всушност, во овој политички роман доминантно место зазема фактографијата, а литературно се анализираат суровоста на војната, најстрашните мигови за некои општи и индувидуални судбини во таа повеќеилјадна армија несреќни млади мобилизирани луѓе кои говорат за најелементарните морални вредности, човечноста, сочувството и хуманоста кон македонското семејство.
Трагедијата на илјадници мобилизирани млади луѓе е потресна, а авторот на ова дело го поставува прашањето. Кој им ја стави јамката на Македонците?
Судбината е парадигма за овие насилно мобилизирани момчиња и девојчиња (деца без детство), принудени да се борат и да прават се што се бара од нив во една герилска војна.
Во романот е направена опширна анализа на злото. Приказните за изгубеното родно место, за горчливата љубов и за вечната потрага по сопствените корени се предадени сликовито, со длабока и искрена авторова тага.
За Авторот
Стојан Кочов е роден 1930 година во селото Турје, Леринско. Во годините на Граѓанската војна (1946-1949) е активен учесник во единиците на ДАГ. Од 1950 до 1957 го-дина живее и се школува во СССР, се до своето враќање во Република Македонија во1957 година. Дипломирал на Бел-градскиот универзитет. Живее во Скопје.
Автор е на делата: Средба (раскази, 1989), Една мртва војска (поезија, 1992), (Само)жртвувањето на македонскиот народ под Грција (критички огледи, 1994), Мртвото лице на војната (поезија, 1996), Ѓорѓи Пејков – македонски воин низ историјата на ДАГ (1945-1949) (монографија, 1996), Талкачи (роман, 1997), Нова година во земјанките на Грамос (роман, 1998), Казна без вина (роман, 2001), Во пресрет на судбината (раскази, 1998), Идеолошкиот активизам над Македонците под Грција (критички огледи, 2000), Гревот на потомците (роман), Есеи и литературни толкувања (критички огледи, 2002), Коба (Раскази), Гробарот од Лерин (роман, 2001), Балканска сага (роман, 2004), Билет во еден правец (историски критички огледи, 2004), Големото враќање на талкачите (роман, 2006), Македонците низ пеколот на црвеното губилиште (историски критички огледи, 2007), Воинот и Маргарита (роман, 2008).
Other articles by Risto Stefov:
Free electronic books by Risto Stefov available at:
By Stoian Kochov
Translated and edited by Risto Stefov
[email protected]
January 2, 2013
I dedicate this book to the memory of my family which, after the Greek Civil War (1946-1949) was scattered; with my father Tanas going to Australia, my mother Jovanka going to Poland, my brother Giorgi going to jail in Greece and me, along with the Units of DAG (Democratic Army of Greece), going to the Soviet Union.
My endeavour in writing this novel (Noose) was to describe actual events that belonged to our past which nobody could alter: Pure facts and dirty deeds.
The stories in this novel are told authentically with a sense of resentment towards the ideological powers which politicized the innocence of our generations of that time. We now have to ask the question and seek answers to: “How and who directed our destiny towards the genocide of the Macedonian people in Greece? For whom did we sacrifice ourselves, lose our centuries-old fatherland in which our souls and the souls of our ancestors were planted and for whom did we become wanderers of the world?”
My introduction of living and dead characters and events into our national tragedy is not coincidental. It is deliberate and has been taken from our hardened narrative. Who were these “foreign gods” who gave orders and designed our extinction from our own country of birth?
-From October 1944 to October 14, 1946 in the grip of the Communist Party of Yugoslavia (CPY)/Communist Party of Macedonia (CPM).
-From October 1946 to August 27, 1949 (when the Greek Civil War ended) in the grip of the Communist Party of Greece (CPG).
-From 1950 until today - Wanderers around the world.
The author
During the Second World War people from different cultures happened to pass through the village Rudino where even the poorest man in the area had the fortune of having met with them in his own lodgings. Many passed by, some invited others uninvited, some curious and others murderers, some persecuted and others with hidden intentions. During the war the people survived very cold winters and very hot summers, so hot that on occasion hot air rose from the stones looking as if they were baking in an oven. Villagers, with sunburned chests and backs, hurriedly walked barefoot to the fields to collect the crops.
Unfortunately with the war’s end things did not change much. The people of Rudino remained restless and worried and it wasn’t any better in any of the other villages in Lerin, Kostur and Voden Regions. Fear was always present, reminding people of the terrible riots and violence that had passed. The war had taken its toll and left the people weakened, hungry, tired, cold and tortured. After the German armies withdrew, Partisans, along the entire length of the Greek front and wherever they were found, began to establish their own authority. The villagers rejoiced in their victory over fascism.
Unfortunately there were too many deep wounds left after the war ended. Thousands of mothers wore black head kerchiefs, thousands of young women and sisters were dressed in black and thousands of children were orphaned. Fathers and mothers painfully mourned their departed sons who had died in a senseless war before their time.
Now for the first time in a long time, people, without fear of losing their livestock and valuables to the various gangs that roamed the villages and committed atrocities and robberies, began to take their possessions out of their basements and barns. The German and Italian occupiers had confiscated all vehicles and large quantities of food and many people living in large centres remained without food even after the war had ended. People died of starvation by the thousands. Hunger drove many to flood the villages and sell their valuables, sometimes even the clothes off their backs for a handful of corn or beans.
The occupiers and their collaborators had barbarically put Goebbels’s words into practice: “Europe will die so that Germany can live!” The Nazi regime in Germany created death camps to eliminate its political opposition and its prisoners. That’s what the communists were saying and writing. They were also saying that the new generation wanted to erase centuries of German tradition and to return to barbaric times. It was at that time too that strangers belonging to a terrorist group known to the Macedonians as the “Paudzhidi” invaded the homes of Macedonians and beat everyone to a bloody pulp. They beat hundreds of people and these people, gripped by mortal fear, fled their homes seeking refuge in the mountains. Much of the possessions that they had left behind were stolen and their properties were then burned to the ground.
(The word “Paudzhidi” comes from the acronym “PAO”, a Pan-Hellenic Liberation Organization whose members were comprised of former police chiefs, former Greek Army officers and other miscellaneous anti-peoples nationalist elements that had always desired the destruction of the Macedonian nation. The organization PAO cooperated with a faction of the colonists settled in the Macedonian villages after 1924. The colonists were living among the Macedonians and some were responsible for causing a great deal of damage.)
The “Paudzhidi” endeavoured to continue the forced Hellenization of the Macedonian people living in Greek occupied Macedonia and seized the opportunity offered to them by the war period, to force the Macedonians to maintain the continuity of a sense of common belonging to the Greek national collective, to its historical traditions and to the Greek heroic sacrifices. In other words, to become Greeks by force! The EAM (National Liberation Front) coalition consisting of leftists, with the CPG (Communist Party of Greece) at the helm, managed to achieve broad unity among the Greek people. The bourgeois parties and politicians at the time were cooperating with the Germans and later with the English and worked against the EAM. (On April 6, 1941 Germany attacked Yugoslavia and Greece and became Greece’s new master, expanding and imposing its new fascist views upon the Greek people. On September 27, 1941 the Organization EAM was established and called for the entire Greek population to join the resistance against fascism.)
With the Lebanon agreement of May 1944, the CPG, EAM and ELAS (National Liberation Army of Greece) voluntarily and officially gave up any pretense of taking political power. The agreement recognized the government in exile, headed by Georgios Papandreou, as the “legitimate government of Greece” and as the government of “national unity”.
(The ELAS or “ELASITI” were members of the military also called “andartes”. Andartes was a term used by the Greeks to refer to the armed Greek bands operating illegally in Macedonia before, during and after the 1903 Ilinden Uprising. The “andartes” were organized and armed in Greece and then sent to Macedonia to spread Greek influence through acts of terror. Thus in Macedonia the term “andartes” was associated with the infamous crimes committed against the Macedonian people. The Organization ELAS was jointly formed by the EAM, the CPG and the CPG Central Committee. The first ELAS military units or “Elasiti” appeared on February 15th, 1942. The first detachment of ELAS was formed in Kostur Region on December 7th, 1942 and included 10 Macedonians, 7 Greeks and 2 Vlachs. The total number of ELAS fighters throughout Greece numbered about 70,000. On July 16th, 1943 the leadership of ELAS and Colonel Eddie Myers, head of the British military mission, signed an agreement bringing ELAS under the British Command of the Middle East. On February 12th, 1945 the “Varkiza” agreement was signed with which the left (EAM and CPG) practically handed power to the right.)
With the Kazerta agreement in September 1944, British General Skobi was accepted and proclaimed supreme commander of the armed forces and ELAS Units in Greece. All arms were surrendered and free Partisan movement was no longer possible unless authorized by Sir Ronald Skobi.
***
During the spring and summer of 1945 and 1946, the Plastiras government was quick to exchange Constitutional Act 1, “The imposition of punitive measures for those who collaborated with the enemy”, a law which was passed by the government of Georgios Papandreou, with Act 6 “The imposition of sanctions for those who collaborated with the enemy.” It was on the basis of this Constitutional Act, that in 1945 the Special Court for the collaborators was established in Solun with minor courts established in Seres, Drama, Lerin and Kostur.
The new Greek government, it seems, had forgotten the words and commitments expressed by the former Greek Prime Minister Venizelos when he said, “The Slavo-Macedonians don’t feel like they are Greeks or Bulgarians.” Then when he allowed the Abecedar, a Macedonian primer for children, to be published he again reiterated: “If the Slavo-Macedonians require schools in their own language, then I will be the first in Greece to guarantee that their requirements are achieved.”
But now, it seems, the Greeks in Greek occupied Macedonia had forgotten all that and created these courts with the sole purpose of further tormenting the Macedonians who they called Slavo-phones, especially those whose national consciousness was non-Greek. The Macedonians were put in a difficult position because they freely spoke their Macedonian language during the German occupation. The accused were prosecuted in these so-called “people’s courts” and, if found guilty, were sent back to prison.
Some of the accused were sentenced to death and immediately executed, triggering strong protests from the commander of British forces in Athens, General Ronald Skobi and from Evripidis Bakerdzhis, commander of General Headquarters of the Group divisions in Northern Greece. Many of the accused had already escaped but were tried in absentia anyway. Many of those tried were the so-called autonomists, members of NOF (National Liberation Front), who desired an autonomous Macedonia and had fled Greece in 1944, after which they joined Tito’s army as the “Aegean Brigade.”
Most of the cases were judgments against Macedonian villagers from the various villages from which many activists had joined the NOF and AFZH (Women’s Anti-Fascist Front) Organizations in 1945 and formed the foundations that led to our national tragedy. The list of charges was generally very long and covered many Acts of the Greek Constitution.
About the Author
Stoian Kochov was born in 1930 in the village Turie, Lerin Region. During the Greek Civil War (1946-1949) he was an active participant in the DAG (Democratic Army of Greece) units. From 1950 to 1957 he lived and studied in the USSR until his return to the Republic of Macedonia in 1957. Stoian graduated from Belgrade University and after that moved to Skopje.
Stoian authored the following works (all in Macedonian): Meeting (stories, 1989), A dead army (poetry, 1992) (Only) the sacrifice of the Macedonian people under Greece (critical essays, 1994), Dead face of war (poetry, 1996), Giorgi Pejkov - Macedonian warrior throughout the history of DAG (1945-1949) (monograph, 1996), Wanderer (novel, 1997), New Year in the underground barracks in Gramos (novel, 1998), Punishment without guilt (novel, 2001), Eve of destiny (short stories, 1998), Ideological activism over the Macedonians under Greece (critical essays, 2000), Sin of the offspring (novel), Essays and literary interpretation (critical essays, 2002), Presentiment (story), The gravedigger from Lerin (novel, 2001), Balkan Saga (novel, 2004), One way ticket (historical critical essays, 2004), The great return of the wanderers (novel, 2006), Macedonians lost in red hell (historical critical essays, 2007), The warrior and Margarita (novel, 2008).
Epilogue
All the generals and politicians who led the Greek Civil War, and even some historians who were attached to the government, knew what had happened to the Macedonians in that war, everything else was politics. Exactly for that reason the novel “Noose”, six decades later, has treated the Greek Civil War (1945 to 1949) as a subject of literary analysis and of military-political and historical importance. These are events of our past, which could re-occur in our present and which have multi-layered deposits of dramatic consequences of our uprooting from our homes in Greek occupied Macedonia and of turning us into “WANDERERS”, as individuals, groups, or entire communities. And regardless of the topic and the sources that this novel relies on, events are described as they developed from day to day, especially in times of war, until the later years in the camps and prisons.
The people who experienced the war are able to only occasionally forget their discomfort and anxiety but such moments are rare and are not a measure of their lives. What is described here touches on the moral significance of events formed on the awareness at an individual level. Described here is also the psychological turmoil that is part of our historical destiny, bestowed upon us and on the entire Balkans by the Great Powers. This novel also covers the history of “the political visions”, or at least the topology of it, including an overview of the human situation and destiny in which the heroes, no matter what the initial motivation, regardless of actions and ultimate goals, are always searching for the meaning of life in order to confirm the subjective qualities of their own being.
The heroes confess their beliefs and attitudes in an environment (military or alien) in which psychology and spiritual climate are living and growing entities of ideological activism, which test personal worth, personal risk and details of a person’s moral commitment. This novel describes the suffering of these “condemned” people and their journey in that struggle, unbeknownst to them, working for foreign interests. From another perspective, the novel examines the fate of the displaced – the torn people who wander through the world of human existence in exile, who have been taken and turned into victims. It also examines the political cynicisms, the triumphs, the pragmatism and the hypocrisy of diplomatic agreements.
Many of the “heroes” who participated in these dreadful wars have paid for their loyalties and beliefs in “nationalism” – by death during combat in the units of DAG and by suffering and dying in camps and prisons during and after the wars. But some remained alive to testify and let us know what it was like to have failed in their conscious effort to assert their own identity. What happened to these people, to this generation, was a complete tragedy mainly because they were left with no exit out of their situation; they had no chance to succeed by resisting. These people were pressured to enter into conflict with a historically murderous force and to experience the trauma that carried them through a time of lawlessness and complete lack of human dignity. These people were faced with a broken system with no reasonable human relations. A false consciousness was instilled into them which eventually pushed them into the hands of the executioner and turned them all into victims. This was done to them by the cruelty of people, some of whom belonged to the same group as themselves. There was no natural human consciousness in that. Groundless and historical misconceptions, such as human origin, have also played their part. In other words, we will meet people in the pages of this book that have personal and official arbitrariness, discreet authority, human life and those unprotected and constantly exposed to the impact of legislative power.
According to statements made by UDBA General Jovo Kapichikj regarding the Greek Civil War: Yugoslavia won the battle, the Greek government won the war and the Communist Party of Greece lost both the war and its freedom. But after the war was over Greeks returned to their homes and the Macedonians, who through the organizations NOF and AFZH sacrificed themselves together with some communists, suffered horrendous casualties, estimated at 20,000 killed and more than 60,000 exiled, destined to become WANDERERS of the world with no right to return to their homes because they were not Greeks by birth. The novel “Noose” has been written with special care and love and with a sense of respect for the fighters, of whom many gave their young lives on the battlefields of Gramos, Konitsa, Klefti, Hashiata, Epirus, Pieriata, Vicho, Lerin, Voden, Negush, Mali-Madi, Burno, Siniachko and in many other battles. The author has reconstructed the entire truth about the genocide perpetrated against the Macedonians and about the loss of the Macedonian people’s right to return to their ancestral homes.
“Facts” play an integral and dominant part in this political novel. Facts play a dominant role in the literary analysis of the cruelty of war. Facts play a role in the most frightening, worst moments for those young individuals, with sad destinies, mobilized in the military and who spoke of elementary moral values, humanity and compassion when referring to the Macedonian family. The tragedy of the thousands of mobilized young people is touching, which led the author to ask the question: “Who put the NOOSE around the neck of the Macedonians?” Destiny was a paradigm for those boys and girls (children without childhood) who were forcibly mobilized, forced to fight and do what was required of them in a guerrilla war. The novel has done an extensive analysis of the iniquity perpetrated against the Macedonian people. This is a story about the loss of a birthplace, of bitter love, of the eternal search for roots and of the deep and sincere sorrow experienced by the author himself.
ЈАМКА
Стојан Кочов
Роман
Кој и како ја режирал судбината за геноцидот над Македонците во Грција? Како и за кого се (само)жртвувавме, па го изгубивме вековниот татков дом во кој беа всадани прадедовските и нашите души, па сега станавме талкачи по светот.
Македонците под Грција низ туѓите балкански јамки во Граѓанската воина (1946 – 1949)
ПАНИЛИ
Ја посветувам за спомен на нашето семејство, кое по Граѓанската војна (1946-1949) се најде распарчено:
татко ми Танас во Австралија, мајка ми Јованка во Полска, брат ми Ѓорги в затвор во Грција, а јас со единиците на ДАГ во Советскиот Сојуз.
Во романот “Јамка” се опишани случувањата што му припаѓаат на минатото и кои веќе никој не може да ги измени:
Чистите факти и валканите цели.
Раскажани се со автентичност и со чувство за гневност спрема идеолошката моќ што не политизираше нас невините генерации. Сега го бараме одговорот:
“Кој и како ја режирал судбината за геноцидот над Македонците во Грција? Како и за кого се (само)жртвувавме, па го изгубивме вековниот татков дом во кој беа всадани прадедовските и нашите души, па сега станавме талкачи по светот.”
Реалните настани се вовед во националната трагедија, со личности живи или мртви, не е случајно, намерно е, и земено се што е во Скаменета хроника:
За наредбите на туѓите богови и проектираното наше исчезнување од родината:
-Од октомври 1944 до 14 октомври 1946 година, во прегратките на КПЈ/КПМ.
-Од октомври 1946 до 27 август 1949 година (кога заврши војната), во прегратките на КПГ.
-Од 1950 година па се до денес – Талкачи по светот.
Авторот
I
Во периодот на Втората светска војна, низ Рудино имаа поминато луѓе од разни култури, дури имаше среќа со нив да се сретне и најсиромашниот човек во својата колиба. Поминаа канети и неканети, убијци и љубопитни, прогонети и луѓе со скриени намери.
Преживеаните зими низ војната беа студени, а летата беа толку жешки што воздухот трепереше и камењата се вжештуваа како вршник. Босоногите селани итаа низ полето со подзгорени гради и грбови да го соберат родот.
Но иако војната заврши, неспокојни и загрижени беа луѓето од Рудино, но не беше подобро ни во другите лерински, Костурски и Воденски села. Стравот остана меѓу селаните – потсетувајќи ги на ужасните безредија и насилства.
Луѓето беа ослабени, исушени од препечувањето на сонцето, студот и гладот, измачени.
По повлекувањето на германските армии, по целата должина на фронтот во Грција, партизаните, насекаде, каде што беше можно поставуваа своја власт. Селаните ѝ се радуваа на победата над фашизмот.
Војната тукушто заврши, но остави длабоки рани. Илјадници мајки забрадија црни шамии, илјадници млади жени и сестри се облекоа во црно, илјадници деца останаа сирачиња. Старите татковци, болно ги оплакуваа своите синови.
Сега без голем страв ги раскопуваа од визбите спастрениот чеиз и вредните работи, што ги имаа скриено од разни банди што шетаа по селата и вршеа злодела и грабеж на добиток и вреди предмети.
Германските и италијанските окупатори ги имаа конфискувано речси сите превозни средства и големи количества храна. Големите центри останаа без храна. Стотици илјади луѓе умираа од глад. Селата ги преплавија од гладни луѓе кои ја продаваа дури и сопствената облека за малку пченка или грав.
Окупаторите и нивните соработници варварски ги применуваа зборовите на Гебелс: “Европа ќе умре за да живее Германија!”
Нацистичкиот режим во Германија создал логори на смртта за политичките затвореници. Тоа го пишуваат и кажуваат комунистите, и дека новата епоха сака да избрише векови германска традиција и да се врати во времето на варварството.
Непознати луѓе од терористите – пауџиди (1) упаѓаа во домовите на Македонците и крвнички тепаа се пред себе, стотици луѓе тие денови, гонети од смртен страв, бегаа од своите домови барајќи спас во планините. Имотите им беа насилно крадени и горени.
Пауџидите настојуваа да продолжи елинизацијата над Македонците во Северна Грција и грижата им беше во овој меѓувоен период да ги натераат Македонците да го задржат континуитетот на чувството за заедничка припадност кон грчкиот национален колектив, кон неговите историски традиции и кон низа грчки херојски жртви.
Коалицијата ЕАМ(2), односно левицата на чело со КПГ (буржоаските партии и политичари, едни беа со Германците други со Англичаните, против ЕАМ) успеа да
остварат најшироко национално единство на грчкиот народ.
Со Либанскиот договор од мај 1944 година, КПГ, ЕАМ, ЕЛАС(3), доброволно и официјално се откажуваат од секаква претензија за заземање на власта, признавајќи ја бегалската влада на чело со Георгиос Папандреу како “легитимна влада на Грција”, како влада на “националното единство”.
Со договорот од Казерта во септември 1944 година, британскиот генерал Скоби беше прифатен и прогласен како врховен командант на вооружените сили во Грција и единиците на ЕЛАС го предаваа оружјето и веќе не можеа да се движат и да дејствуваат инаку освен по наредба од сер Роналд Скоби.
* * *
Во текот на пролетта и летото 1945 и 1946 година, владата на Пластирас набргу со Уставниот акт 1, “За наметнувањето на казнени мерки за оние што соработуваа со непријателот”, закон што беше донесен од владата на Георгиос Папандреу, го замени со Актот 6. “За наметнување на санкции за оние што соработуваа со непријателот”.
Токму врз основа на Уставниот акт, во 1945 година во Солун беше формиан Специјалниот суд за колаборациолистите, на такви помали судови беа
оформени во Серез, Драма, Лерин и Костур.
Новата власт ги заборави зборовите и обврските што ги искажа Венизелос: “Словеномакедонците не се чувствуваат ни како Грци ни како Бугари” и дозволи да се направи Абецедарот и пак потврди: “Ако Словеномакедонците бараат училиште на својот јазик, јас ќе бидам првиот во Грција што ќе се заложам остварување на тоа барање”.
Но сега судовите во Македонија под Грција ги донесоа законите, во прв план, за Македонците (именувани како Славофони). Целта на судовите беа Македонците (Славофоните), особено оние чија национална свест беше негрчка. Тие беа доведени во тешка положба поради јазикот на кој зборуваа слободно за време на германската окупација. Обвинетите беа изведувани пред “народните судови” и, доколку беа прогласени за виновни, беа враќани назад во затворите.
Некои луѓе беа осудувани на смрт по итна постанка и погубувани, што предизвика силни протести дури и од командантот на британските сили во Атина, генерал Роналд Скоби и Еврипидис Бакерџис, командантот на генералниот штаб на група дивизии во Северна Грција.
Многу од обвинетите беа избегани и им се судеше во отсуство. Тоа обично беа автономисти (членови на НОФ), кои беа за автономна Македонија и беа пребегани во 1944 година во Титовата армија, и менувани како “Егејска бригада”.
Во повеќе случаи им се судеше на македонските селани одеднаш на повеќемина токму од селата во кои во текот на 1945 година се спроведуваа активистите на НОФ и АФЖ и се поставуваа темелите на овие организаци – вовед во националната трагедија.
Списокот на обвиненијата обично беше многу долг и се однесуваше на повеќе членови од Уставот на грчката држава.
________
1 ПАО – пауџидес (Сегрчка ослободителна организација) што ја сочинуваа поранешни полициски началници и офицери на поранешната грчка армија (ЕС) и други разни националистички антинародни елементи кои секогаш беа за уништување на Македонците. Организацијата ПАО, посебно во Македонија, во соработка со еден дел од колонистите доселени по1924 година, кои живееја низ македонските села, им нанесоа големи неволи на Македонците.
2 На 6 април 1941 година Германија изврши напад против Југославија и Грција и сега во Грција се јави нов господар, со нови фашистички погледи, а на 27 септември истата година е формирана организацијата ЕАМ (народноослободителен фронт) која го повикува целокупното население на Грција на отпор против фашизмот.
3 ЕЛАС – ЕЛАСИТИ (припадници на оваа војска се викаа “андартес”) што кај Македонците асоцираше на злогласните дела против македонскиот народ од постилинденскиот период на грчките андарти организирани и вооружени во Грција и испраќани во Македонија со нож да го шират грчкото влијание. ЕАМ и КПГ на заедничкиот состанок на ЦК на КПГ, бараат да се организира ЕЛАС (Грчка народноослободителна војска) и дури на 15 февруари 1942 година се појавуват воените единици на ЕЛАС – Еласити. Во Костурско беше формиран првиот одред на ЕЛАС на 7. 12. 1942 година и сочинаваа 10 Македонци, 7 Грци и двајца власи.
ЕЛАС во цела Грција броеше околу 70. 000 борци, но на 16 јули 1943 година, раководството на ЕЛАС и шефот на англиската воена мисија, полковникот Еди Маерс потпишаа спогодба со која се потчинува грчката команда на ЕЛАС под англиската команда за Блискиот Исток, а на 12 февруари 1945 година, во Варкиза е потпишан договор со кој пректично левицата (КПГ и ЕАМ) и ја предадоа власта на десницата во Грција.
ПОГОВОР
Сите генерали и политичари што ја водеа Граѓанската војна, па дури и некои историчари што биле приврзани кон власта, знаат што се случи со Македонците во Граѓанската војна во Грција, се друго е политика. Токму затоа во романот “Јамка” се предмет на литературна анализа воено-политичките и историски движења и пресврти што се случуваа во Граѓанската војна од 1945 до 1949 година, се до овие минати дни на шестдецениски живот по војната. Станува збор за настаните од минатото или од сегашноста чии резултати се многуслојно наталожени како драматични за откорнатите; поединци, група или заедница од Македонија под Грција – викани Егејци, односно ТАЛКАЧИ. И без оглед на тематиката и на изворите на кои се потпира романот, настаните се опишани како што се развивале од ден на ден, посебно во времето на војната, се до подоцнежните години низ логорите и профатилиштата.
Овие луѓе немирот и тегобноста само привидно и повремено ги напуштаат, а таквите моменти се ретки и не се мерило за нивниот живот. Во описите се пофатени оние области и функции каде што кај нив се формирала индувидуалната свест за моралното значење на настаните, за психолошките ломови во кои се реализира историската судбина на големите сили на Балканот. Во овој роман историјата на политичките визии, или барем на нивните топологии, опфаќа преглед на човечките ситуации и судбини во кои јунаците, без оглед на тоа какви им биле почетните мотиви, без оглед на нивното дејствување и на крајната цел на нивните постапки, секогаш трагаат по смислата на животниот чин за потврда на субјективните одлики на своето лично битие.
Јунакот ги исповеда своите уверувања и сфаќања на една (воена или туѓа) средина во чија психологија или духовна клима е во таков животен пораст идеолошкиот активизам, кој внесува максимум лични процени, личен ризик и подробности од својот морален ангажман.
Опишани се и прикажани оклетените луѓе, нивните страдални патешествија, следејќи ги туѓите волји и борејќи се за туѓи интереси. Од друга гледна точка, судбината на раселените – откорнати лица, кои талкаат низ просторот на човековото егзистенцијално заточение во кое се полага и плаќа сметката како жртва, а политичкиот цинизам во основата триумфира и си тече како прагматизам и лицемерие на дипломатските спогодби.
Многу од овие јунаци ја плаќаат националната цена – во борба и смрт во единиците на ДАГ, повеќето остануваат да сведочат во својот континуитет, како свесни за припадноста и идентитетот.
Кај овие луѓе трагедијата е целосна, зашто не наоѓаат излез од својата ситуација, ниту имаат шанса за каков и да било отпор. Човекот е притиснат пред убиствените сили на историјата и пред траумите што ги носи со себе низ времето на беззаконието и оттуѓеното човеково право. Пред овие луѓе е разбиен системот на разумните човечки односи. Но во оваа група луѓе има и такви со лажна свест во кои се здружени поимите џелат и жртва. И тука нема природна човечка свест. Произволностите и историските заблуди, како што имаат човечко потекло, имаат и свои човечки жртви. Значи, на страниците на ова потресно дело се среќаваме со луѓе со лично самоволие и официјално дискретно овластување, човечки живот, незаштитен и постојано изложен на ударот на законската сила.
Според исказите на генералот на УДБА Јово Капичиќ, во текот на Граѓанската војна излегува дека:
Југославија ја доби битката, грчката влада војната, а комунистите на Грција ја изгубија и војната и слободата. Но по војната тие се вратија во своите домови, а Макидонците, кои преку организациите НОФ и АФЖ се саможртвуваа заедно со комунистите, претрпеа ужасни жртви; некои проценки се движат до 20.000 илјади убиени и повеќе од 60.000 прогонети, и на крајот Макидонците станаа како вечни ТАЛКАЧИ и без право да се вратат во своите домови, затоа што не се Грци по род.
Романот ”Јамка” е работен со посебна љубов и чувство за почит спрема борците кои многу млади го дадоа животот на боиштата на Грамос, Коница, Клефти, Хашијата, Епир, Пиеријата, Вичо, Лерин, Воден, Негуш, Мали-мади, Бурно, Сињачко и во многу други битки. Авторот ја рекоструирал целата вистина за извршениот геноцид и за губењето на правото за враќање на прадедовски огништа.
Всушност, во овој политички роман доминантно место зазема фактографијата, а литературно се анализираат суровоста на војната, најстрашните мигови за некои општи и индувидуални судбини во таа повеќеилјадна армија несреќни млади мобилизирани луѓе кои говорат за најелементарните морални вредности, човечноста, сочувството и хуманоста кон македонското семејство.
Трагедијата на илјадници мобилизирани млади луѓе е потресна, а авторот на ова дело го поставува прашањето. Кој им ја стави јамката на Македонците?
Судбината е парадигма за овие насилно мобилизирани момчиња и девојчиња (деца без детство), принудени да се борат и да прават се што се бара од нив во една герилска војна.
Во романот е направена опширна анализа на злото. Приказните за изгубеното родно место, за горчливата љубов и за вечната потрага по сопствените корени се предадени сликовито, со длабока и искрена авторова тага.
За Авторот
Стојан Кочов е роден 1930 година во селото Турје, Леринско. Во годините на Граѓанската војна (1946-1949) е активен учесник во единиците на ДАГ. Од 1950 до 1957 го-дина живее и се школува во СССР, се до своето враќање во Република Македонија во1957 година. Дипломирал на Бел-градскиот универзитет. Живее во Скопје.
Автор е на делата: Средба (раскази, 1989), Една мртва војска (поезија, 1992), (Само)жртвувањето на македонскиот народ под Грција (критички огледи, 1994), Мртвото лице на војната (поезија, 1996), Ѓорѓи Пејков – македонски воин низ историјата на ДАГ (1945-1949) (монографија, 1996), Талкачи (роман, 1997), Нова година во земјанките на Грамос (роман, 1998), Казна без вина (роман, 2001), Во пресрет на судбината (раскази, 1998), Идеолошкиот активизам над Македонците под Грција (критички огледи, 2000), Гревот на потомците (роман), Есеи и литературни толкувања (критички огледи, 2002), Коба (Раскази), Гробарот од Лерин (роман, 2001), Балканска сага (роман, 2004), Билет во еден правец (историски критички огледи, 2004), Големото враќање на талкачите (роман, 2006), Македонците низ пеколот на црвеното губилиште (историски критички огледи, 2007), Воинот и Маргарита (роман, 2008).
Other articles by Risto Stefov:
Free electronic books by Risto Stefov available at:
Comment