Metodija Andonov - Čento (1902 – 1957)

[Risto the Great]

After this .... Prison.

A hero.

[VMRO]

"Neither you, nor anyone else, can forbid our children from using our Macedonian language either at home or at school, for we are Macedonians and our children are Macedonian children". – Metodija Andonov Chento.

Source:Yugoslavia and Macedonia Before Tito: Between Repression and Integration
- Nada Boskovska p.127

[Liberator of Makedonija]

Chento was a member of their previous org VMRO - SDRMA (VMRO - Independent state of the Republic of Macedonia) formed by Grigor Krstevski in the late 40's.

One of the original founders of VMRO - PRAVDA was Dane Popovski who was later also one of the founding members of what is today DPNE.

What do you know about the organisations?

[VMRO]

Anyone familiar with a group of Čento supporters who formed a 'VMRO-Pravda' in Prilep in 1948? Apparently they operated cells in Pirin and Egej as well and had connections with DOOM.

Chento was a member of their previous org VMRO - SDRMA (VMRO - Independent state of the Republic of Macedonia) formed by Grigor Krstevski in the late 40's.

One of the original founders of VMRO - PRAVDA was Dane Popovski who was later also one of the founding members of what is today DPNE.

[Liberator of Makedonija]

Anyone familiar with a group of Čento supporters who formed a 'VMRO-Pravda' in Prilep in 1948? Apparently they operated cells in Pirin and Egej as well and had connections with DOOM.

[Momce Makedonce]

“The New York Times”, 18 ноември 1946 г.

I wonder if any of the Macedonian Yugo`s today know of the way that some Macedonians suffered under Yugoslavia for wanting an independent Macedonia. What a great man Metodija Andonov Chento was, another inspiring figure in our history.

[Daskalot]

Thank you for sharing this The LION will ROAR

[The LION will ROAR]

“The New York Times”, 18 ноември 1946 г.

[makedonche]

SoM
Thanks for that info., truly an amazing man! Great reading providing insights into a tenous stuggle for autonomy, battling within and from external sources against formidable world powers.

[Soldier of Macedon]

One quote really stands out for me from Chento, read the quote he made below and tell me if you agree or disagree!

“It is important [for Macedonians] to lead and win their own battles for ‘rights and the truth’ without any help from outsiders, regardless of whether it is done by elections or by any other means. Because for whatever support is given there is always a high price to pay. Also, the usefulness of such support will, most likely, amount to almost nothing”.

I look forward to readers comments on this!

Sounds like the philosophy of Goce Delcev and likeminded Macedonians.

Here is a letter written by Cento:

http://mk.wikibooks.org/wiki/%D0%96%D0%B0%D0%BB%D0%B1%D0%B0_%D0%BE%D0%B4_%D0%9C%D0%B5%D1%82%D0%BE%D0%B4%D0%B8%D1%98%D0%B0_%D0%90%D0%BD%D0%B4%D0%BE%D0%BD%D0%BE%D0%B2_%D0%A7%D0%B5%D0%BD%D1%82%D0%BE_%D0%BE%D1%81%D1%83%D0%B4%D0%B5%D0%BD%D0%B8%D0%BA_%D0%BD%D0%B0_%D0%9A%D0%9F%D0%97_%D0%98%D0%B4%D1%80%D0%B8%D0%B7%D0%BE%D0%B2%D0%BE

Жалба од Методија Андонов Ченто осуденик на КПЗ Идризово

До Окружниот суд Скопје

До Врховниот суд на НР Македонија


Жалба од Методија Андонов Ченто осуденик на КПЗ Идризово


Окружниот суд на 21 ноемв. 1947година донесе решение со кое се одбива молбата (поднесена од Василка Андонова) а за помилување врз основа Указот од Президиумот на Народната скупштина на ФНРЈ од 9мај 1947година. Мотивот за едно вакво решение е тоа што моето дело се смета како шпионажа.

За доказ дека ова решение не е правично, е тоа што пресудата (11 години затвор) е заснована врз доста неверни сведочења и обвиненија, сите тие (употребени), како материјал против мене, но од друга страиа, се пропуштени и нецелосно се изнесени доста верни докази кои беа во полза на мојата одбрана. Натаму, не знам од која причина, моја жена не поднесе жалба на пресудата во определениот рок. иако таква жалба беше подгатвена, со цел да излезе на видело (да се расветли) материјалната вистина, а тоа е дека немам кривично дело за шпионажа. Затоа го давам следното

ОБРАЗЛОЖЕНИЕ

На претресот пред судот како материјал за делото за кое сум осуден беа: обвинителниот акт, исказите ни другите обвинети, исказите на сведоците и речта на јавниот обвинител. Покрај тоа што имаше доста невистини во врска со делото. На судот и моето политичко минато беше прикажано во најцрна боја, за да послужи како поткрепа на обвиненијата и како придонес за построга пресуда. Поради тоа сметам за потребно да одговорам поодделно за секој случај, бидејќи на претресот бев ограничуван во моите одговори, особено (ограничен) во мојот завршен збор и на тој на чин не беше изнесена материјалната вистииа. На прво место ќе се задржам на моето политичко минато што е во врска со процесот, иако сметам дека тоа не е толку важно, но, сепак, зарад хронолошкиот ред, би почнал од него.

За време на стара Југославија се занимавав со политика, бев прогонуван од 1929 до 1941 година, многупати казнуван, повеќе пати лежев затвор... Од 1935 до 1939 година бев "мачековец" затоа што Мачек беше федералист, за политички и национални права на македонскиот иарод и за негова економска заштита. Во 1939 година Мачек се откажа од југословенската федерација, а тогаш и јас се откажав од него, бидејќи и натаму останав федералист. Една година потоа кога тој беше потпретседател во владата, јас два пати паднав во затвор и одлежав девет месеци во апсаните, два пати бев обвинет според Законот за заштита на државата, а вториот пат ќе бев осуден на многу години ако не капитулираше стара Југославија. Токму во тоа време бев во затвор во Баина Башта. На 15 април 1941 година два пати ќе бев и стрелан, еднаш од жандармеријата еднаш од воената полиција, односно од Прекиот воен суд, кога благодаренае на интервенцијата на граѓанството бев спасен во последен момент.

Кога се вратив од Баина Башта на поминување во Скопје, бев повикан од Македонскиот национален комитет кој имаше карактер на - македонска територијалност, бугарска националност. а негов претседател беше Стефан Стефанов. Комитетот го определи адвокатот од Кавадарци - Атанасов, да ми објасни дека треба да соработувам со бугарската власт, бидејќи Македонија се обединила со Бугарија. Мојот одговор во присуство на Матов и инженерот Цветко беа дека јас нема да соработувам со бугарската власт, затоа што не се чувствувам Бугарин, туку Македонец, и затоа што за мене е важно обединувањето на цела Македонија и на националните права на Македонците. Овој разговор е воден на 26 април 1941 годнна, прв и последен во врска со Стефан Стефанов и со Македонскиот национален комитет. Тоа го знае и Киро Платник.

Поради тоа, а и поради други причини, јас паднав во немилост кај бугарската власт. Кога почна војната меѓу Германија и Советскиот Сојуз, бугарските агенти забранија кај мене да се слушаат вести од Радио Лондон. Истовремено бараа факти за студенти - комунисти, што соработувале политички со мене, меѓу другите и за Кузман Јосифовски. Еден ден кога имаше агенти во дуќанот, дојде Кузман, го отвори радиото да слуша вести од Лондон, а Јас за да го спасам, бидејќи тој не ги знаеше агентите, наеднаш му го затворив радиото и без објаснување му реков да си оди. Тој замина изненаден. Но, по некој ден, се објаснивме и Кузмаи за сето тоа остана благодарен.

На Петровден 1941 година се растурија првите комунистички летци во Прилеп. Како први политички жртви за нив бев јас, Благој Попов, сегашниот јавен обвинител и брат му Никола, сите истовремено, во еден ден паднавме во затвор. Веднаш по моето затворање, агентите го чекале Кузман Јосифовски да дојде во чаршијата, во дуќанот кај мене, но моите калфи го спасиле и оттогаш Кузман стада илегален - партизан, а јас четири пати паднав в затвор, еднаш бев испратен во интернација, па испратен во логор. Во септември 1943 годииа бев слободен. Тогаш добив писмо пишувано со рака, по другарката Драга (жена на Никола Влажалски, јавен обвинител) за состанок со Кузман Јосифовски во Скопје. На тој состанок, покрај другото, решивме да заминам во партизани и со врските што ми ги даде Кузман, јас тргнав кон Дебарца. На Илинден 1944 година бев избран за претседатсл на АСНОМ.

Од 2 Август, од Илинден 1944, до 16 април 1945 година, Президиумот на АСНОМ беше и законодавно тело и народна влада. Јас како народен претставник и како претседател на Президиумот имав право и должност да предлагам да се извршат некои исправки таму каде што го сметав тоа за потребно, според моето мислење и со најдобра намера. Во тоа време имаше некои мои предлози неприфатени, но тие не беа ниту противнародни, ниту противзаконити. Ете тие мои предлози во обвинителниот акт (во обвиненијата) се наречени како "несогласување" и како противнародни.

Овие "несогласувања"' се окарактеризирани како против внатрешната и надворешната политика на ФНРЈ, па така обвинителниот акт и пресудата, се засновани врз "моето несогласување со внатрешната и со надворешната политика на ФНРЈ". Од исказите на сведокот Трајко Бешоски и на обвинетите Неделко, Борис и Митре, може да се видиРазликата - противречноста, бидејќи тие, особено исказите на обвинетите, се неверни, и се дадени со цел и со надеж тие лично да бидат ослободени од секаква казна. На пример:

Неделко Митрески, обвинетиот, изнесе дека јас сум сакал во Грцвја да организирам чети за борба против ФНРЈ. За доказ дека ова сведочење не е верно, доволно е ако се спореди со исказот на сведокот Трајко Бешоски. кој е мој противник, а кој, меѓу другото, сведочи дека "Методија Чедто му рекол на Трајко Бешоски оти не сакам ниедна капка крв повеќе да се пролева за Македонија и дека ќе гледам ведиаш со параход да заминам од Солун". Фактички, јас му кажав во разговорот и на Неделко дека од Солун ќе гледам да заминам во Америка и тој се согласи да киниса и да не се дели од мене. Неверноста за организирање чети може да се процени и според тоа што јас никогаш не сум бил терорист во политичкиот живот, а тоа е најпотребно за еден организатор на такви чети. Од друга страна треба да се цени и тој факт дека јас имам толку свест и знам дека со чети земја не се презема, па и кога би го сакал тоа. На Неделко му ги објаснив причините за намерата да заминам надвор, но тие причини беа сосема извртено лрикажани.

Борис Загоранлиев изнесе дека сум му рекол дека имам намера да емигрирам, сум му дал копија од предлогот на уставниот проект за да види од кои причини дошло до мојата оставка и до моето решение за емигрирање, потоа дека сум сакал пред Мировната конференција да го изнесам прашањето за обединување на Македонија под протекторат на некоја голема сила. Или, ако тоа не се успее на Мировната конференција, тогаш дека ќе се вратам во Грција, и со насилство, Вардарска Македонија ќе ја соединиме со Грција. И како, по сето тоа, сум му предложил да замине со мене.

Верно е дека на Борис му кажав оти сакам да заминам, дека разговаравме заедно да го направиме тоа, но јас, на вториот разговор, му откажав. Верно е оти му дадов копија од предлогот на уставниот проект да прочита, а во врска со тоа го допревме и обединувањето на Македоинја. Имено, дека покрај Трст и обединувањето на Македонија може да биде поставено пред Мировната конференција, но, не токму од мене. Верно е тоа оти му реков дека и во емиграција да сум за време на Конференцијата јас ќе го поддржувам обединувањето со правото на самоопределување, но во никој случај не реков дека Македонија треба да биде под протекторат. или ако тоа не се успее на Конференцијата, тогаш, по пат на насилство да се соедини Егејска Македонија во федерација со Грција. Ова може да се процени и по логиката на здравиот разум, дека ако на една Маровна конференција не биде решен еден проблем, тогаш тој никогаш нема да биде решен со насилство и, конкретно, со грчка сила и со грчка помош да се земе земја од Југославија. Мислам дека секој свесен човек ќе процени, оти таква глупост кај мене не може да биде.

Митре Митревски изнесе дека тој ден, пред да тргнам, сум му рекол дека ќе бегам преку граница. Дека ќе ја ставам главата в торба, дека не испадна така како што мислев... јас не се сеќавам точно дали така сум му рекол. Но, и да сум рекол, сметам дека тука нема дело за шпионажа. "Ќе ја ставам главата в торба", тоа само по себе се разбира за ризикот на границата и преку неа, "не испадна како што мислев", тоа е верно, оти никогаш не мислев дека мојот живот ќе биде во опасиост и во моја Македонија.

Трајко Бешоски, сѕедокот, изнесе дека сум му рекол оти сакам да бегам во Солун, да ми најде човек кој ќе ме пренесе преку граница, а јас од Солун да заминам со некој американски параход пред време, пред почетокот на Мировната конференција за да би можел да се заложам за обединувањето на Македонија. Дека, со помош на Англија и Америка, Македонија ќе биде обединета, а за неа не сакам ниедна капка крв да се пролее, освен тоа, печалбата од тутунот треба да е во нашето ќесе.

Исказите на Бешоски приближно се верни, бидејќи е опфатена смислата, но тие не се целосни за да се процени токму вистината. Има извесна измена на одделни зборови за кои мислам дека не се намерно сменети, меѓутоа, од друга страна, тие се на моја штета. Исто така, има пропуштени зборови од нашиот разговор кои се многу важни за да се види материјалната вистина, бидејќи се однесуваат за обединувањето и врската на Русија, Англија и Америка.

Имено, нема веќе потреба за борба. Обединувањето на Македонија може да стане на мирен начин и тоа ќе биде најдобро. Јас лично не сакам ниедна капка крв повеќе да се пролева за Македонија. Но, за обединувањето е потребно на прво место согласност со големите сили, Русија го признава нашето прашање, а тоа не е доволно, бидејќи треба да е признато и од Англија и Америка. Во тој поглед ние сме должни да се залагаме, особено сега, пред Мировната конференција, за правото на самоопределување.

На претресот, бидејќи немав право да му поставувам прашања директно на сведокот, туку индиректно, преку претседателот, јас го запрашав да каже што сме разговарале во врска со големите држави. Арно ама претседателот на судот рече: "Не се сеќава старецот за тоа ", и така Бешоски не одговори ни со да, ни со не, и тој важен дел од разговорот остана неразјаснет. Што се однесува за ќесето, за тутунот, тоа не е никаква тајна, бидејќи сум дал писмен предлог за уставниот проект. Од целиот разговор со Бешоски, сметам дека нема дело за шпионажа...

...Во обвинителниот акт, но не и пред истражната власт и пред јавното обвинителство, се спомна некаква оружена банда од десет души. Што с верно или неверно, за каква банда станува збор, знаат само тие што ја споменаа. Од моја страна, тврдам, дека ништо и никакви врски не ми се познати, ниту пак од некого сум чул за некаква банда, што пак може да се процени од претресот пред судот и од моите разговори со обвинетите и со сведокот. Јас наполно сам сакам да одам во Солун и потоа надвор од Грција. Логично е дека, доколку сум имал некаква врска со каква било банда, тогаш во никој случај не ќе беше потребно јас да и пробивам пат на бандата за Грција, туку би било обратното.

Чудно е и тоа, што не беше спомнато ниту едно име на тие бандити, ниту место од каде што се тие, иако ова беше многу важно за судот. И најпосле, во една и пол година откако сум досега во затвор, сепак ќе се најдеше некаква трага на таква банда, и на некаква њрска доколку имала таа со мене.

Петре Талев сведокот тврди дека како претседател на ГНО во Прилеп забранил на некој од муштериите да доаѓаат кај мене, Тој изјави дека сум против еднократниот данок. Меѓутоа, јас го потпишав како претседател решението за тој данок. Предлагав да се исправат грешките - конкретно Струмица требаше да плати три милиони, а Прилеп 149 милиони, а се мислеше и до 170 милиони лева, на некои фирми, многу. а на онаа во којашто тогаш бев и јас, малку, па дадов предлог на оваа фирма (иако тоа ќе биде на моја штета)да и се покачи данокот од 300 илјади на еден милион. Една фирма, немајќи во тие денови готови пари да го плати данокот, внела и злато за кое немаше определен курс. По некоја недела фирмата добила пари и со ннв отишла да го плати данокот, но да си го земе златото. Петре тогаш мене ме праша како да постапи. Мое то мислење беше: кога нема курс за златото и кога фирмата го плаќа данокот како што е задолжена со пари, тогаш правилно е златото да и биде вратено. Овој мој предлог не беше примен, меѓутоа, не ќе беше никакво зло и доколку се примеше.

За Киро Платник ќе беше чесно ако кажеше дека две години од мојот дуќан и нему и на другите прилепски партизани им испраќавме храна и други потреби поради што јас четири пати паднав во затвор. И друго; дали Кузман Јосифовски ќе одржуваше со мене состанок во 1943 година во Скопје, доколку бев негов непријател. Платник злонамерно ја прикажа мојата интервенција за некои смртни казни. За тоа јас јавно говорев во Народното собрание ва 15 април 1945 година, а потоа бев избран за претседател на Президиумот. Сведокот Ристо Бајалски, народен претставник, потврди дека во истата смисла ме нападнал во Собранието, а потоа злонамерно го прикажа мојот предлог за уставниот проект кој не е тајна, а кој не е кривичио дело.

Јавниот обвинител во својата завршна реч ги потврди сите точки во обвинителниот акт и сите искази од обвинетите и од сведоците, без оглед дали се вистински или не. Покрај другото, го прикажа мојот политичи живот во стара Југославија и врските со Мачек и со Драгољуб и случаите со Стефанов и Кузман Јоснфовски Питу. За случаите со Мачек, со Стефанов и со Кузман доволно е она што веќе го изнесов, додека за Драгољуб можам да речам дека во стара Југославија имав врски по препорака на прогресивните македонски студенти меѓу кои беше и јавниот обвинител Благој Поповски. Инаку, ќе беше чесно ако Поповски спомнеше дека јас и тој како први жртви за време на окупацијата паднавме во затвор на Петровден 1941 година.

Општо земено, ете, на тој изнесен материјал, верен или не, е заснована пресудата со толку строга казна. При една објективна анализа може да се утврди дека има законски прекршок за обид за нелегално преминување на границата-емигрирање, но во никој случај нема ниту обид, ниту цел, ниту дело за шпиунажа, ниту цел за оружена борба, ниту цел за отцепување земја од Југославија, ни за присоединување со Грција или пак Македонија да биде под нечиј протекторат.

Од сето тоа може да се констатира дека обединувањето на Македоннја ме интересира и дека според моето мислење како најправилно решение сметам дека е - правото на самоопределвање и дека таквото мислење ќе го подржувам и тогаш коѓа би се нашол во странство, како емигрант.

Ова нешто не го кријам, бидејќи го сметам за свој долг, тоа нешто сум го предлагал да влезе и во уставниот проект, мислејќи на сите три дела на Македонија, а не само на Вардарска, како исклучително нешто.

Основните и оправданите причини што можеа да ме доведат и што ме доведоа до едно такво решение за емигрирање на еден психолошки момент се следниве: кај секој политичар може да се најде нешто специфично. Тој беше случај и кај мене. За некои работи јас имав поинакво гледиште од другарите. Еден таков случај беше и моето видување и на уставниот проект. Јас дадов писмен предлог (амандман) да се воведе правото на самоопределување и да се даде поголема компетенција на народните републики во економскиот сектор. Поради тоа и поради некои други од порано различни, но не и противнародни или противзаконити гледишта, против мене почна кампања.

Јас сакав да ја избегнам оваа кампања, но не толку поради мене, колку за општите политички интереси, бидејќи бев претседател на Президиумот. Поради тоа презедов мерки, за да не се шири таа кампања против мене. На 7март 1946 на Конференцијати на Главниот одбор на Народниот фронт во Скопје, од 12-мина бев злонамерно нападнат со многу неверни работи. Меѓу другото и како противник на аграрниот закон, а моето гледиште за овој закон беше следново: да им се остави по некој хектар земја и на оние земјопоседници што имаа повеќе од 25 хектари, за да можат да работат и со својот личен труд да живеат. Ова мое гледиште им е познато на сите тогашни членови иа Президиумот. Практиката докажа дека сум бил во право. Извесно време по мојата оставка, централниот закон во тој поглед донесе измена. Покрај другото, бев нападнат и како пријател на ЈРЗ, на Германците и на Џемо, а цела Македонија знае и тие што ме нападнаа знаеја дека сум се борел и против ЈРЗ и против германците и против џемовци. Покрај другото, бев нападнат и за амандманот на уставниот проект. Ми беше речено дека " од функцијата ќе те избркаме".

Ете, сите тие работи ми налагаа како свесен и чесен човек да си дадам оставка на сите функции што ги заземав и да се повлечам од политичкиот живот на чесна работа. Отидов во Прилеп и мислев дека ќе имам спокоен живот, со труд ќе ја хранам фамилијата и нема никому да пречам кога немам власт. Арно ама, како резултат на она што стана во Скопје, нафронтовската конференција, работите во Прилеп зедоа судбоносен развој. Како поважни од нив се следниве: забрана на луѓето да пазарат кај мене; синдикатот не дозволува да ми се дава пиво, иако имав услови да точа; во Народното собрание Платник и Бајалски остро истапуваат со заплашување против тие кои доаѓаат кај мене на дуќан: по селата сс агитира да не доаѓаат селаните да пазарат во Мојот дуќан, конкретно, Трајко - претседателот на селото Бешиште. Во Битола некоја улица што носела мое име е сменета со друго. Сменувањето само по себе ништо не значи, но, коментарите и нападите против мене по тој повод имаат значење.

Милан Јаневски, саатчија од Прилеп, во очи директно ми вели: "ќе те уништи власта". Но.јас и на тоа не би давал некакво значење, ако тој Милан, во тоа време немаше пет сина важни политички функционери; Лазо Чешлар ми рече дека "како троцкистите така и тебе ќе те убиеме". И на тоа не би давал некакво сериозно значење ако тој Лазо, немаше син шеф на јавната безбедност во Прнлеп.

Прв пат во време на стара Југославија, втор пат за време на окупацајата, мојот дуќан беше жигосан како антидржавно собиралиште, а моите муштерии заплашувани и казнувани, но никогаш не мислев дека мојот дуќан и моите муштерии и по трет пат ќе бидат на ист начин жигосани и тоа во Народното собрание на Македонпја.

Во стара Југославија, Србите, за време на окупацијата на Бугарија, ме заплашуваа со убиство, но никогаш не се надевав дека и Македонци ќе ми се фалат со убиство.

Малку ли се овие неброени факти - погледнато од економска и од политичка гледна точка - едни од нив да ме доведат да си дадам оставка, а други да се решам, да бегам од Македонија, оставајќи го најмилото, татковиот дом. жената и четирите ситни деца на неизвесна судбина, ризикувајќи го и својот живот?

Јан Хус, кога горел на огнот, некоја стара доодена баба не можејќи да донесе поголемо дрво, донела само една прачка и ја ставила на огнот, за да си го исполни својот свет долг. Ете тие нејзини потомци јас ги почувствував на себеси.

Пред судот, на претресот, бев нападнат зошто да бегам во времето пред Мировната конференција, зошто да бегам во Грцеја, натаму зошто во Америка и зошто во Солун да го барам Петре Соколовски кого обвинителот го опиша како револуционер.

Во Грција мислев да заминам затоа што тука ми беше најблиску границата и затоа што во Караџова имав познати Македонци кои ќе ме одведеа тајно до Солун, каде што исто така имав познати кои ќе ми помогнеа да заминам со некој параход од УНРА за Америка. Таму имам роднини и пријатели Македонци, кои ќе ми помогнат за мојата егзистенција, за да не зависам политички од никого освен од своето убедување.

Низ Грција сметав да минам тајно бидејќи се плашев од грчката власт и тоа зашто на митинзи јавно сум го осудувал режимот за теророт над Македонците. Ако не ги најдев другите познати, во краен случај мислев на Петре Соколовскн, бидејќи тој повеќе од 15 години е чиновник во Солунското пристаниште, го познава движењето на параходите, а како прилелчанец сметав дека ќе ми помогне, но дали тој ќе сакаше и ќе можеше, тоа ќе беше негова работа. Доколку не ми помогнеше, мислев оти нема да ме издаде на грчката власт. Неговото политичко минато јас го знам, тој бешс во немилост за време на шестојануарската диктатура и затоа отиде да живее во Солун.

Пред судот беше спомнувана Мировната конференција. Што се однесува до неа, тоа е една случајност. Била или не Мировната конференција, јас бев принуден да заминам поради напред изнесените причини, но, не како шпион. Во Македонија или надвор од неа каде и да бидам, секогаш имам исто видување за обединувањето, а тоа с право на самоопределување, соединување или отцепување, за да може слободно да решава по своја волја народот од сите три дела на Македонија. Но во никој случај сум немал цел за отцепување на Вардарска Македонија од Југославија и соединување со Грција.

Сметам за потребно да напоменам и тоа, ако е некој шпион, тој ќе трпи секакво понижување и нема да се откаже од функцијата што ја зазема, за да може поуспешно да ја постигне својата цел. Друго, во текот на една и пол година откако сум во затвор, настанаа многу промени во ФНРЈ и посебно во Македонија. Ако имав нешто во врска со шпионажа што би било исто така во врска и во поткрепа на неверните искази против мене, сепак ќе се најдеше досега некоја трага. Конкретните примери за тоа се доказ.

На крајот во пресудата е речено: казната е строга затоа што обвинетиот Ченто не покажал каење.

А како да се каам за дела кои ниту сум ги сторил, ниту сум мислел да ги сторам!

Јас сметам дека пресудата ќе беше сосем поинаква доколку: не бев ограничуван особено во мојата завршна реч, доколку беше прочитано писмото во американскиот весник "Народна волја", и доколку беа повикани уште тројца сведоци како најважни во делото: Трајко претседателот на селото Бешиште, Милан и Лазо од Прилеп, бидејќи беше во прашање мојот живот. А дека треба да се ценат како веродостојни моите наоди, е тоа што јас не посочив да се повикаат за сведоци мои пријатели кои ќе ме бранат, туку мои противници, за да се види материјалната вистина. Од тие шест сведоци, тројца што дојдоа пред судот ги потврдија моите наводи. Оттука треба да се цени дека е верно и тоа што го изнесувам за сведоците кои не беа повикани.

Од сето горе изложено јас се надевам дека Врховниот суд ќе види оти во моето дело нема вина за шпионажа и дека имам право на помилување по Указот. Се надевам дека правдата ќе биде задоволена.


4 декември 1947

Скопје


Учтив

Методија Андонов Ченто

осуденик во Казнено поправниот завод Скопје

More here: http://mk.wikibooks.org/wiki/%D0%9C%...BD%D1%82%D0%BE

[makedonche]

One quote really stands out for me from Chento, read the quote he made below and tell me if you agree or disagree!

“It is important [for Macedonians] to lead and win their own battles for ‘rights and the truth’ without any help from outsiders, regardless of whether it is done by elections or by any other means. Because for whatever support is given there is always a high price to pay. Also, the usefulness of such support will, most likely, amount to almost nothing”.

I look forward to readers comments on this!

[George S.]

Happy 109th Metodija Andonov Chento - Part 1 of 2

Happy 109th Metodija Andonov Chento – Part 1 of 2

By Fidanka Tanaskova

Translated and edited by Risto Stefov

[email protected]

August 17, 2011

Who was Metodija Andonov Chento? A brief overview of his life, a chapter taken from the book “Metodija Andonov Chento” by Fidanka Tanaskova, Nova Makedonija, 1990.

Let us start from the beginning:

Metodija Andonov Chento was born on August 17th, 1902 in Prilep. He was born to a poor family right when his mother, Zacharia from Prilep, and father, Andon from the village Lenishte, moved to Prilep and settled under Marko’s Fortress. A few months later Metodija, their first male child, was born. Three girls were born before him but because of poverty, disease and generally poor living conditions they did not survive.

The Andonov family had no land, no roof and no money to speak of so they had to work for low wages in the opium poppy and tobacco fields in Prilep, earning very little money; barely enough to live on. Metodija also suffered the same fate. From his young days as a child he experienced hunger and the struggle for survival. He became well acquainted with the feeling of being very poor, having no food to eat and living on the edge between life and death.

Metodija became a wage earner at a very young age and did whatever he could to contribute to the family’s income, mainly through apprenticeships and manual labour, exploiting all possible means of employment available to him at that time. But despite all the cruelty life threw at him, Metodija still had a strong desire to learn as much as possible and attended school as conditions would allow him. By the outbreak of World War I he was in grade four. Then with Serbia’s clamp-down on Macedonia after WW I, he was forced to continue his education in Serbian, a foreign language for the Prilep born youth. This was yet another blow to Metodija but that did not deter him, in fact it did quite the opposite. After some interruptions in his education he continued to learn and work in the gardens and shops, on the railroad and in road and tunnel construction.

By age fifteen he worked from very early in the morning until the late hours of night. The long hours and hard work, however, were too much for the malnourished youth to bear; yet he still persisted. As luck would have it, trouble followed him everywhere he went, like a curse. After his father experienced a long and hard illness, Metodija became the head of the Andonov household. At age seventeen he was forced to knock on the door of the dark halls of the Prilep Monopoly. But with a single look and a shake of their heads, the employers there rejected him outright. They did not want to employ a youth of skin and bones, who, with all his troubles, insisted that he was a grown up man with experience in hard labour. But somehow he did manage to squeeze through the Monopoly gates and got a job.

Times were difficult, life was uncertain, wages in the halls of the Prilep Monopoly and in the tobacco fields were very low; life was an everyday disappointment for young Metodija, whose struggle for survival became his destiny. But he was optimistic and stoically patient, waiting for better times to come and making plans for a different and better future.

The opening of the vocational trade school in the city was a welcome turn in Metodija’s life as he registered in it with great enthusiasm and high expectations. Around 1921 the first gymnastics organization in Prilep was also founded, in which Metodija quickly became an active and valuable member. Because he was very good at giving instructions he was privileged to often lead the ranks of a Cheta (squad) in exercise.

One day while calling out the exercises, instead of calling out “napred cheto!” (squad forward!), he called out “napred chento!” (chento forward). His friends and members of the squad broke into laughter and because of that they began to call him “Chento”. In the beginning he resented being called “Chento” and was angry with the boys but when they took the nickname outside the gymnasium, to the streets and to the marketplace, the name stuck and became his permanent nickname. In time he forgave his friends.

Being good at what he was doing opened up new opportunities for Metodija at the gymnasium. Because he was an excellent student, his teacher recommended he receive a government grant and an opportunity to be sent to Belgrade or Zagreb to further his education. But how could he leave Prilep? Who would look after his family? His family at the time was in a difficult financial situation so he decided to stay in Prilep.

When the Monopoly closed down, Metodija again found himself out of work and had to turn to the local shops and taverns to seek employment. What was going to happen tomorrow? This was Metodija’s constant dilemma as he tried hard, working long days and nights, to eke out a living as an apprentice, assisting craftsmen in the Prilep shops. But in spite of trying to work hard, he could not endure the tempo of this difficult life, so he became a bit more ambitious and jumped ahead in life. In 1926 he was awarded his first personal certificate from the authorities to open his own store, which over the years and decades turned into a successful business.

In the fall of the same year he opened his first truly modest, grocery store but that was in the beginning before his business became one of the most prominent businesses in the Prilep market. His store was one of the most important places in Prilep for conversation and meeting people. Naturally this attracted many prominent, progressive and intelligent intellectuals who often got together for talks in Chento’s store, located just under King Marko’s castle. This was most certainly a very important place, because it was in the heart of a truly rich, interesting and unique city, where both memorable moments and unpleasant events were taking place.

Ever since Metodija’s trade school days he was interested in reading socialist literature, especially about workers rights. One time he was quoted as saying, “As athletes and as members of the mandolin orchestra it is not appropriate for us to want the king and to accept that we are South-Serbians. Unfortunately the government had different expectations and was looking for results that were the opposite. The more they thought we were not persuaded, the harder they tried to oppose our self recognition and revolt. We were not what others wanted us to be and we would not let them impose it on us. We accepted membership in the Sokolsko Organization so that we could get together more often and discuss ideas and come to agreements without fear of falling under the watchful eyes of the police which forbade gatherings, especially in the evenings…”

In Metodija’s interesting and eventful life it is worth mentioning his attempt at marriage to a young woman named Vasilka Pop Atanasoa after his engagement to her in 1929. Valilka was a priest’s niece from a religious family which had certain expectations of the groom to be. One of these expectations was that, as a member of the family, Metodija could not be involved in politics, especially in Marxists politics, because as far as the church was concerned they were plain wrong and bad for the church. In addition there was a certain very vocal priest named Grdanovikj who warned people during his sermons to avoid people like Metodija who associated with opponents of the king and country. But the most serious blow to Metodija came when he, after six years of trying to get married, was told that the Church would not give him its consent to have a wedding.

Being unhappy with Pop Grdanovikj’s hypocrisy and with some other personalities in the Church, who, according to him, preached equality but, in a kind of submissive way, did very little to help him marry his fiancée. His reply to them was very simple; a marriage can also take place without the help of the church. So he defiantly decided to have it his way. Metodija left for Novi Sad where he applied for permanent residence and in 1930 had a civil wedding. He married Vasilka Pop Atanasoa outside of the Church, which for many was unprecedented and full of never before seen “impudence”, a shock, not so much to her family, as it was to some others in the city.

Unfortunately the novice groom had no idea how many legal barriers, canonical hurdles and other obstacles he would have to face before he would be able to acquire a valid and legal marital status. This gloomy chapter of the start of his new life was ended in 1936, by the Cessation Court in Belgrade. By then the Andonov family had increased by two with the birth of their two sons and Metodija had built a solid reputation in the marketplace.

Metodija became friends with many progressive people in the city and his store was the place where students gathered and shared progressive ideas. About this, Metodija was quoted as saying, “I enjoyed the most, our discussions about the past and about a new and more successful future, our Macedonian future, which we must struggle for and achieve. I enjoyed our discussions about our great leaders from this region such as Gjorche Petrov, Pere Toshev and other prominent names from the Macedonian revolutionary past. Such discussions gave me will and satisfaction and made me feel wonderful and enthusiastic...”

Sometime before 1934, Prilep students brought back pamphlets from Belgrade with a message from the Communist Party calling on people to begin fighting against the government and work through the more reputable legal opposition parties. There was a drive to form a new Macedonian movement called the “Macedonian National Movement” or MANOPO, whose platform called for an autonomous Macedonia in a Federal Yugoslavia.
Young people started to become more active in politics and took the role of being the bearers of the new and progressive front. They became the orators of the Macedonian truth and the writers of the new pages of life in Prilep. They carried and dispersed leaflets which students brought from Belgrade bearing Dragoljub Jovanovich’s signature, who Metodija sincerely believed supported the struggle for an autonomous Macedonia, unlike Ljuba Davidovikj who did not even want to hear about Macedonia or the Macedonians. As punishment for his participation in carrying and distributing leaflets, Metodija was denounced and later imprisoned.

The warnings and threats from the authorities made it difficult for Metodija to continue to be active in politics in the city. So with help from his like minded friends and civil officials, in 1935, Metodija was nominated for candidacy in Vlatko Machek’s United Opposition which supported a Federal Yugoslavia. However, due to falsifications and unfair practices on the part of his opposition, he never made it as a candidate.

A year later, according to information provided by the district chief of police, Metodija was sentenced to imprisonment and was fined 4,000 dinars for allegedly organizing a political rally without a permit and without permission from the police. Metodija naturally appealed the charges but his appeals fell on deaf years. At the time no one helped him, not even the Governor in Skopje who did not denounce the charges, so in August Metodija had to pay the fine and serve his sentence.

Eventually however, the truth was revealed and the Government Court in Skopje reversed the Governor’s decision but that was of little comfort to Metodija because by then it was December 31st, 1938 and too late. There was little satisfaction when justice arrived two years too late after being endlessly dragged through the legal process.
On the positive side however, during the same year Metodija became more involved in politics and his reputation as a good businessman grew in the marketplace. However, his next big challenge was to be elected to the National Assembly where he would have to wage uncertain battles. But before he could do that he had to gain support from the people of his own town, where he was born. Then as a candidate to the United Opposition, a party which he supported some time ago, he would have to run a strong race in the party challenge.

Metodija received much encouragement from the students with whom he had cooperated in the past, from the members of the Communist Party, whose names then and in the coming years would become even more known and respected, as activists and fighters in Macedonia and beyond, people like Kuzman Josifovski, Mirche Atsev, Borka Taleski, Joska Jordanoski, Ljuben Lape, Dimche Mire...
Next he entered the electoral race by signing up for candidacy in the Agrarian Party, a member of the United Opposition. There he fought a number of battles with Jotsa Jovanovikj, leader of the Serbian Agrarian Party. The fights were mostly about Jovanovikj’s attitude towards the national rights of the Macedonian people. It was a persistent and enormous struggle for Metodija right from the start but he managed to persuade many people to see things his way.

While this was going on, the people from Prilep did not stand by idly, wasting time, or expecting others to do things for them out the goodness of their hearts, they took matters into their own hands and made contact directly with Vlatko Machek, leader of the United Opposition who did support the national rights of the Macedonian people in a federally regulated Yugoslav State.

Under pressure, Jovanovikj and the Agrarian party finally backed down and accepted the task of representing the national rights of the Macedonian people as requested but placed some conditions of their own, including the right not to emphasize the national rights of the Macedonian people before the elections. Such matters were to be dealt with after the Party’s victory.

Over the course of the electoral race everyone worked hard drafting agreements, campaigning, organizing and traveling all over. Metodija too was doubly engaged. As a storekeeper he kept busy meeting people at his store and using his facilities as a meeting place for the members of the party. As an activist and supporter of the party he also worked directly on the ground. It was by no accident that the slogan “Chento-Machek” was coined during the final stages of the electoral race.

On the day of the elections many people from everywhere arrived at the City Centre around Metodija’s store, too many to be accommodated inside or outside. Among the people present in the crowd were his friends from the Sokolsko and Belosidelsko Organizations, the mountain climbers, the Hajduk football players and others.

There were people marching through the centre of Prilep heading for the polling stations. They were carrying banners on long poles with slogans praising democracy, peoples’ rights and freedoms. But as they marched on the Bitolsko Road towards Gjordere, they found themselves blocked by police and military barricades. The march turned into demonstrations as the participants began to shout “democracy now” and “down with the government”. Unfortunately the demonstrators found themselves powerless before the bayonets of the charging gendarmes and had to disperse.

After that episode doubt began to creep into Metodija and his friends as they waited for the election results. But when the final count was taken there was much excitement as Metodija found that out of the 3,815 votes he had received 2,113, convincing him and his friends that there was a sure victory ahead. Unfortunately the JR3 party, which at this point had won a majority, used a legal rule to take 40 percent of the lost seats from the opposition. One of those seats belonged to Metodija. It was estimated that they did this because, most likely, the JR3 party was afraid of Metodija’s controversial politics and did not want an enemy such as him in the Parliamentary Assembly.

After facing the JR3’s dirty electoral games and after finding out that he was being unfairly set up by Machek and later by Gabrilovikj, it became very clear to Metodija that “no one was going to give the ‘Macedonian’ a hand”. About this Metodija later wrote: “It is important [for Macedonians] to lead and win their own battles for ‘rights and the truth’ without any help from outsiders, regardless of whether it is done by elections or by any other means. Because for whatever support is given there is always a high price to pay. Also, the usefulness of such support will, most likely, amount to almost nothing”.

To be continued


Кој е Методија Андонов Ченто?

Земено од книгата “Методија Андонов Ченто” писано од Фиданка Танаскова

Сепак најдобро е да се тргне од почетокот:

Методија Андонов Ченто е роден на 17 Август 1902 година , во Прилеп, во сиромашно семејство и во средина, во која мајка му Захарија (од Прилеп) и татко му Андон (од селото Лениште) се доселиле во градот под Марковите Кули, само неколку месеци пред да му се израдуваат на своето прво родено машко дете. Зашто, ниту едно од трите девојчиња пред него не преживеало. Болестите, сиромаштијата и општите животни услови го земале својот суров данок.

Без покрив, без земја, без пари, фамилијата Андонови, надницарела на афионските и на тутунските Прилепски полиња, заработувајќи толку колку да може одвај да живее. Судбината е иста и за Методија којшто, од првите дни на детството и на младоста ја почивсвувал на сопсвената кожа борбата за опстанок и повеќе пати поради неисхранетост бил на работ меѓу животот и смртта. Многу рано морал да печали и да придонесува во семејното ќесе, главно со аргатување и чиракување, снаоѓајќи се на сите можни начини во тоа време. Но и покрај сета суровост на животот околу него, тој имал силна желба да учи, колку што, се разбира, му дозволувале условите. Така дошол до четворто одделение и кога била прекината наставата поради почетокот на Првата балканска војна и Српската “капа” над Македонија, учењето на туѓ јазик и се друго одново му паѓале тешко, но не го поколевале, туку напротив, на тој, по извесни прекини, и учи, и работи по бавчите и дуќаните, по желеничките пруги, тунели и на изградба на патишта.

Во 15-тата година, неговото работно место е од рано наутро па се до доцните претполноќни саати. Преголемо и пресилно оптоварување за слабиот и недохранет млад организам. Меѓутоа, маките и проблемите го следеле како проклетство. По тешката таткова болест, Методија рано станува главата на Анднови. На 17-годишна возраст веке е принуден да почука на вратата на темните, правливи хали на Прилепсиот монопол. Работодавците го дочекуваат сомничаво. Вртат со главата и не сакаат да примаат едно од кожа и коски момче, кое и натаму упорно, со судни маки докажува дека е веќе возрасен и со многу тешка материална положба, па некако, сепак, успева да влезе низ вратите на монополот.
Тешките времиња, живот неизвесен, евтино надницарење во правливите сали на Прилепскиот монорол и по многуте тутунски полина - е разочарувачко, но, ете неминовно секојдневие на младиот Методија Андонов, кому борбата за опстанокот му се наметнува како неминовна преокупација и таа станува негова судбина. Меѓутоа тој се ќе поднесе стоички, исчекувајќи подобри времиња и правејќи планови за една поинаква своја иднина.
Отворењето на стручното Трговско училиште во градот одвај го дочекува, се запишува со голема волја и го завршува во рокот, со одличен успех. Околу 1921 година е основано и првото гимнастичко друштво во Прилеп каде што набргу станува еден од неговите најдобри членови, толку добар што честопати лично самиот ги водел редовите вежби на четата. Еден ден, при командувањето наместо да извика “напред чето” тој направи лапсус, па нареди “лнапре ченто”. Другарите прснале во смеа, шегата ја престориле во вистина и од тогаш така почнала да го викаат постјано својот приател. Во почетокот многу им се лутел на овие прилепски врсници и младешки играрии, но кога мајтапчиите го разнеле прекарот низ чаршијата веќе се било готово. Ченто се помирил и прекарот му останал за секогаш.

Во ова меѓувреме почнува со работа и Гимназијата. Методија е повикан од својот учител, кој, како на одличен ученик, му предлага државна стипендија и можност да го продолжи школувањето во Белград или во Загреб. Но, како да замине од Прилеп? Може ли да се остават на милост и немилост најблиските, домашните. Многу тешката фамилијарна состојба и низа други причини биле на крајот пресудни за конечното – не, и тој останува во Прилеп. Кога е затворен и монополот, Андонов одново се враќа по заработката во чаршијата и во тамошните крчми и дуќани.
Што утре, како натаму – биле постојаните дилеми на Методија особено во оние чирачкокалфински предолги деноноќија во прилепската чаршија. Не можејќи повеќе да го издржи тоа темпо во трката за гол живот, цврсто се амбицира, ја минува тогашната процедура и во 1926 година го добил првото уверение од властите за лично крчмарско право, со што почнуваат неговите мошне успешни дуќанциски години и децении. Тој есента ја отвора својата прва, вистина скромна бакалница, но тоа е почетокот на сите оние времиња натаму, кога станува еден од видните личности на прилепската чаршија, а дуќанот едно од значајните места на средби и договори, на минување и на состаноци на најнапредни, прогресивно ориентирани сили и на интелигенцијата од градот под Марковите Кули. Секако значајно место, бидејќи тука, во тој дел, речиси пулсирало срцето на еден вистински богат, интересен, несекојдневен градски живот, каде што се одигрувале многу добри и неубави случки и настани.
Инаку, уште од трговско-училишните дни тој почнува да чита социјалистичка литература, за правото на работниците, па ќе рече: “Како гимнастичари, како членови на мандолинскиот оркестар не воспитуваа да го сакаме кралот и да прифатиме дека сме јужносрбијанци. Меѓутоа, очекувањата и резултатите на властите им беа обратни. Зашто, колку повеќе мислеа оти не убедуваат во тоа, двојно повеќе во нас буеше и себесознавањето и револот оти не сме тоа што други ни наметнуваат и посакуваат. Членувањето во соколското друштво го прифативме за да можеме почесто да се среќавме, да ги проверуваме идеите меѓу нас, да разговараме и да се договараме, без да страхуваме оти ќе паднеме во очи на полицијата која забрануваше собири посебно во вечерните часови…”
Во оние интересни па и незаобиколни настани од неговиот живот ќе ја споменеме и брачно-венчалната рашомонијада, чиј расплет траел дури шест години. Имено, по свршувачката во 1929 година, со стројната мома Василка Поп Атонасоа, попска внука, му било префрлено дека, кога веќе влегува во таква фамилија не би требало да се занимава со политика и тоа со погрешна, марксистичка, која нема добри мисли за црквата. И згора на се, проповедот на некојси свештеник Грдановиќ кој бил најгласен во предупредувањето дека не чини тоа што е здружен со противници на кралот и на држувата, зачинето на крајот со најсериозната закана дека мора да му е јасно оти црквата може да не му даде согласност за венчавка.

Останувајќи непомирлив со лицемерството и на свештеникот Грдановиќ, но и на други црковни лица кои, според него, проповедале еднаквост, а најмалку правеле неа да ја има, на таквата уцена за покорност, одговорил дека во бракот може да стапи и без помош на црквата и пркосно решил сепак да биде по негово: заминува во Нови Сад, се пријавува за привремен жител и таму 1930 година склучува граѓански брак со Василка Поп Атанасова, што била невидена “дрскост” и шок не толку за попското семејство, колку за некои други во градот. Само, новопечениот младоженец и не претпоставил уште колку судски и канонски пречки и други прагови ќе го чекаат за да стекне полноважен, озаконет брачен статус. Ова невесело поглавје на стартот од новата животна заедница е окончано дури во 1936 година, и тоа со одлука на Касациониот суд во Белград.

Во тоа време фамилијата Андонови е зголемена за два сина, а Ченто доста напреднато и веќе со стекнато солидно име и реноме работи во чаршијата. Се дружи со прогресивни младинци од градот, а неговиот дуќан е место каде што се собираат напредните студенти кои имале и носеле слободољубиви и прогресивни идеи. За тоа подоцна Методија Андонов ќе рече: “Најмногу се восхитував кога дискутиравме за минатото и за новото, за подобрата и посреќна иднина, наша македонска, која мора да се избори и оствари. За великаните од овој крај Ѓорче Петров и Пере Тошев, за другите видни македонски имиња од револуционерното минато. Тоа многу ме исполнуваше и ми даваше чудесен елан и волја…”
Некаде пред крајот на 1934 година прилепските студенти ги пренесуваат директивите од Белград кои носеа порака, Комунистичката партија да се бори и да настапува против власта, преку легалните напредни опозициони партии. Се настојуваше да се формира нов македонски фронт наречен Македонски национален покрет или МАНАПО, чија платформа ќе е автономија на Македонија и нејзина самостојност во заедничка федеративна Југославија.

Младите стануваат се поактивни, носители се и креатори на новото и прогресивното и почнуваат да испишуваат нови страници на прилепскиот живот и македонската вистина. Почнуваат да се испишуваат и растураат и летци. Летци донеле и студентите од Белград со потписот на Драгољуб Јовановиќ, за кого и Ченто верувал дека искрено ја поддржува борбата за македонската самобитност, а против Љуба Давидовиќ кој не сакал ни да чуе за Македонија и за Македонците. За учество во акцијата и за пренесувањето и растурањето на летците Ченто е поткажан и набргу потоа затворен.
Ова предупредување и закана на властите уште повеќе го предизвикуваат, па продолжува многу поупорно да се активира во политичкиот живот во градот. Во 1935 година, со помош на своите сомисленици и напредни граѓански претставници, е кандидиран на изборите на Здружената опозиција на Мачек, кој е за федеративно уредување на Југославија. Меѓутоа, со фалсификат и со нечесни игри, битката на изборите е загубена. Една година подоцна, врз основа на пријавата од началникот на околијата, за наводно организирање на политички собир без претходна пријава и дозвола од полицијата, Ченто е осуден на казна затвор и глоба од 4.000 динари. Не помогнала ниту жалбата до банската управа во Скопје, која не го погазила првостепеното решение на “ревносниот” началник, па во август Ченто мора да ја одлежи казната и да ги плати парите. Навистина, Управниот суд во Скопје ја поништил банската пресуда, но кога веќе било доцна, дури на самиот крај на 31.12.1938. Мала сатисфакција, особено што правдата стасала по цели две години влечење на тој процес.

Инаку, во текот на оваа година Ченто е се поактивен во политичкиот живот и ценет човек на чаршијата. За него своевиден предизвик се и изборите за Народната скупштина каде го чекала неизвесна битка. Тој во родниот град, пред се, морал да ја добие поддршката за пратеник на Здружената опозиција, што едновремено значело и потпора, во инаку силната трка на партискиот мегдан. Ченто го форсираат и студентите со кои одлично соработувал, со членовите на КП, чин имиња и презимиња и тогаш, а во наредните години уште повеќе ќе бидат познати и ценети, како активисти и борци во Македонија и подалеку: Кузман Јосифовски, Мирче Ацев, Борка Талески, Јоска Јорданоски, Љубен Лапе, Димче Мире…

Следала друга изборна трка кога влегува на листата на Земјоделската партија, која е член на Здружената опозиција. Многу жестокои отворено е водена битка околу тоа – дали водачите на српската Земјоделска партија на чело со Јоца Јовановиќ ќе се борат за националните права на Македонците, зашто отпорите од почетокот биле огромни. Но, упорните прилепчани не мирувале и не денгубеле во исчекување на нечија милост и добра волја, па затоа и директно контактирале со лидерот Влатко Мачек кој ги поддржувал националните права кои би ги добиле Македонците во федеративно уредената држава. Јовановиќ и Земјоделската партија подоцна исто така дел од тие права и барања прифатиле, но со услов да не бидат истакнувани пред, туку по победата.

Наближувањето на изборната трка претпоставувало доста договарања, работа, добро организирање и повеќе патување. Ченто бил двојно ангажиран и како меанција со тоа што неговиот дуќан бил собирно место на членовите на партијата, а и како човек кој работел директно на теренот. И не случајно на изборите, речиси главна била паролата Ченто – Мачек, што во конечна сметка подразбирало очекување на уверлива победа на оваа партија и нејзиниот кандидат.

На денот на изборите просторот околу дуќанот на Ченто бил претесен да ја прими масата народ која надоаѓала од сите страни кон центарот на градот. Покрај многубројното граѓанство биле присутни и неговите другари од соколското, од велосипедското друштво, планинарите, фудбалерите на Хајдук итн.

Штотуку формираната колона со високо кренати транспаренти на кои впечатливо биле испишани паролите за демократија и за народни права и слободи, тргнале кон гласачките места, минувајќи низ центарот на Прилеп, и натаму, по битолското џаде пристигнале кај месноста Ѓогдере, каде што се нашле очи во очи со полицискиот и воениот кордон. Поворката се претворила во демонстрации. Учесниците извикувале пароли “за демократија”, “Долу владата”, но веќе биле немоќни пред бајонетите и разбеснетите жандарми па на крајот морале да се разотидат.

Исчекувањето на резултатите од изборниот дуел и носел и не носел сомневање. Пребројувањето на гласовите набргу му донело возбуда на Ченто, кој со другарите веќе бил убеден во победата, затоа што се покажало оти од 3.815 тој добил 2.113 гласа. Меѓутоа, ЈР3 партијата, која добила мнозинство, го искористила законското право да одземе од опозицијата 40 отсто од изгубените пратенички места, меѓу кои потпаднал и Ченто. Веројатно затоа што идната владеачка партија ЈР3 не сакала и се плашела во Собранието да има такви противници.

По тие валкани изборни игри и по некои други нечесни подметнувања на Мачек, а подоцна и на Гавриловиќ, било повеќе од јасно оти “никој не ќе му подаде рака на Македончето”, како што запишал Ченто, туку дека без никаква помош мора сам да ја води и добива битката за правда и вистина, независно дали ќе бидат тоа изборни трки или други начини. Зашто, за каква и да е поддршка, секогаш платената цена била превисока, а корисноста, речиси никаква.

From email r stefov

[Risto the Great]

After disagreement with the policy of new Yugoslavia and after being repressed by the authorities, Čento resigned. In 1946, he went back to Prilep, but was arrested yet again and sentenced to twelve years in prison for having worked to achieve a "completely independent Macedonia".

My how times have changed.
Now if you have terrorised a nation for an independent Albanian state, you become a politician of Macedonia.

Is anyone waking up yet? Even a little bit?

[Soldier of Macedon]

The Socialist part in the name of Macedonia and Yugoslavia came about later and that is why I don't like articles coming from Wiki (and many are really doctored by all sorts of anti-Macedonian cooks that make them virtually unusable!). Since this is the MTO and "T" in the name stands for truth (and accuracy), there needs to be more care take in what we post here, IMHO!

So pocit,
I.

Thanks for pointing that out, and I agree with you regarding wikipedia, although this is a minor error. I did skim through the article and it didn't appear to have anything biased against Macedonians.

[Soldier of Macedon]

Here is the Wiki article about Cento:

Metodija Andonov-Čento (Macedonian: Методија Андонов Ченто) (August 18, 1902 – July 24, 1957) was a Macedonian statesman, the first president of the Anti-Fascist Assembly of the National Liberation of Macedonia and of the Socialist Republic of Macedonia in the Socialist Federal Republic of Yugoslavia after the Second World War.

Metodi Andonov was born in Prilep, which was then part of the Ottoman Empire. Today it is in the Republic of Macedonia. He was the first healthy child of Andon Mitskov and Zoka Koneva, as his older siblings bore diseases. As a child, he worked in opium poppy fields and harvested tobacco. During his adolescence, he was considered to be an excellent gymnast. On March 25, 1930, he married Vasilka Spirova Pop Atanasova in Novi Sad and fathered four children, including Ilija Andonov-Čento, a politician in today's Republic of Macedonia.

At the 1938 Yugoslav elections, he was elected deputy but not a Member of Parliament because of a manipulation with the electoral system. In 1939, he was imprisoned at Velika Kikinda for co-organizing the Ilinden Demonstrations in Prilep. The following year, he imposed the use of the Macedonian language in school lectures and was therefore imprisoned at Bajina Bašta and sentenced to death by the government of the Kingdom of Yugoslavia for advocating the use of a language other than Serbo-Croatian. On April 15, 1941, he was presented to a firing squad, but was released just prior to being shot.

During the Bulgarian occupation of Vardar Macedonia, Čento received an invitation to collaborate with the Bulgarian occupational authorities but refused, favoring the achievement of liberating Macedonia.

Čento's liquor store was used as a front for the communist resistance in Macedonia, which prompted Bulgarian authorities to imprison him. In 1944, he was elected as President of Anti-Fascist Assembly of the National Liberation of Macedonia. Čento's goal was to create a fully-independent United Macedonian state or as a constituent republic within the new communist SFR Yugoslavia. The latter became a reality with the formation of the Socialist Republic of Macedonia, however, Čento as its first president wanted a greater independence for the republic from the federal Yugoslav authorities. He clashed with Svetozar Vukmanović-Tempo, Josip Broz Tito’s envoy to Macedonia and Lazar Koliševski, the leader of the ruling Communist Party of Macedonia.

After disagreement with the policy of new Yugoslavia and after being repressed by the authorities, Čento resigned. In 1946, he went back to Prilep, but was arrested yet again and sentenced to twelve years in prison for having worked to achieve a "completely independent Macedonia".

Čento died home on July 24, 1957, after sickness from torture in prison.

Metodija Andonov-Čento was rehabilitated in 1991 with a decision of the Supreme Court of Macedonia in which it annulled the verdict against Čento from 1946.

In 1992, his family and followers established a Čento Foundation, which initiated a lawsuit for damages against the Government of Macedonia. The agenda of the foundation is to support young students, should they win the court proceeding. Until the present day (2009), a decision has not been made by the courts due to procedural lapses.

And this:

"...1941 година е преломна година во историјата на македонскиот народ. Великосрпската хегемонија беше заменета со големобугарска фашиска окупација. Тоа беше третото ропство за 30 години. Настанаја најтешки години за македонскиот народ..."

-----------

Од списанието Илинденски пат, Април 1944

ПРЕД СВИКУВАЊЕТО НА НАРОДНОТО СОБРАНИЕ

Методија Андонов - Ченто

(преземено од книгата “Македонија во комунистичкиот триаголник” од Ставре Џиков, Ѓурѓа, Скопје, 1994)

Македонскиот народ е исправен пред судбоносно сабитие. Тој се најдува пред свикувајнето на првото во својата историја Народно Собрание (Антифашиското Собрание на народното ослободување на Македонија — АСНОМ) тој символ на народниот суверенитет и национална слобода, спечален со тешки борби и неброени жертви.

Историјското Народно Собрание не се јавува случајно. Него го претходат векови исполнети со борби и напреженија. Последните 50 години од нашата историја се преломни години и по засиленос на борбата и по определност на принципите, поставени во незината основа.

За да се види големото историјско значение на ова сабитие. ќе ги изложиме условијата под кои узреваше политичката мисла и борбите кои ги доведоја до највисоката точка национално политичките идеали на нашиот народ — до свикувајнсто на првото народно собрание, како предвесник на слободата.

II

Во условијата на еден брз распад на феудалната отоманска империја од околу 1890 год.. почнува во Македонија да се засилува народно-ослободителното движение. Македонскиот селанец. стегнат во обрачот на бегово-спахијскиот систем. Се гушеше под тежината на уголемениот грабеж и беше осуден на формален глад за земња. Деспотизмот на Султан Хамида, со засилување на безобзирната експлоатација и со зголемениот политички и национално-потапкувачки терор, не ги намали, ами токму наопако ги зголеми и инаку големите противречја натре во турската империја. и надвор, меѓу неја и балканските држави.

Македонското прашајне, како едно од главните натрешни противречја. дојде на прв план поради силината па распламтената борба и решеноста на народот да го отфрли еднаш за секогаш националното робство.

Започнува една славна епопеја на борби во кои Илинденското востание и Крушовската република го манифестираат пред очите на цел свет нивниот општо-народен и демократско-прогресивен карактер. Делчев, Сандански, Ѓорче Петров, Влахов и др. по својата доследност израснаја од таја епоха како прави и истински народни водачи.

Фалсификациите на империјалитите од комшијските балкански држави ништо не можеја да им земат на тија борби од нивниот македонски национално-ослободителен карактер. По принципите легнати во основата на борбите, по целта што го подигна во борба македонскиот народ по личностите на истинските водачи на масите. Тија борби си останаја национално ослободителни и демократски.

1912 година пропаднува гнилата отоманска империја. ама македонскиот народ бидува изгиран во своите вековни идеали. Македонија беше поделена меѓу империјалистите на балканските држави. Во 1918 г. беше со мали измененија, потврдена неправдата направена во 1912 г. –

Најголемиот дел на Македонија подпадна во канџите на великоспрската хегемонија. Последната не чекаше многу да си ги покаже поробувачките намери.

Се почна со денационализацијата. Македон скиот народ не се призна како народ. Тој стана јужносрбијански дел на српскиот народ. Народниот јазик се забрани во училиштата, канцелариите и печатот. Тој се забрануваше дури и во приватниот живот. Во Скопје, пак во духот на денационализацијата, се основа филозофски факултет со интимната мисла да служи за фалсифицирањето на нашата историја и за претставувајне на македонскиот јазик како српско наречие. Во школите учениците требаше да ги знајат најневажните подробности од животот на Душана. Караѓорѓе и др. Во исто време, ним заб не им се обелуваше за Илинденската епопеја, во која нивните татковци пролеја реки крв за да осигурат на својата челад поарен живот.

"Просветната" политика се правеше во истата поробувачка кујна на хегемонијата, таја беше посестрима на денационализацијата и со ништо не се разликуваше од последната. Неколко факти ќе го осветлат прашајнето. -1929 година од 9 гимназији беја укинати - 6.Цела Македонија со едно население од 1 и 1/2 милион жители остана само со 3 гимназии. Левата страна на Вардар со население над 1/2 милион жители остана без полна гимназија. Од 10 нижи гимназии беја укинати токмо - 10. Останаја за утеха нижите, деградираните гимназии во Прилеп, Куманово и др. - Политиката со основните училишта не се разлкуваше од таја со гимназиите. - Можи ли тогај фактот што и јпосле 23 години живот под окрилието на хегемонијата, 70% од македонското население е апсолутно неписмено?

23 години во Македонија царуваше културна празнина. Просветата беше прогласена за антидржавна дејност. Имаше и зашто: колку просветно позаостанал народ, толку посигурен предмет за економски грабеж и политичко бесправие, толку посигурно упориште за борба против другите поробени народи.

Рака до рака со денационализацијата врвеше колонијалната економска експлоатација. Монополната пљачка рашири крила над македонската привреда, а тутунот стана златниот мадем на експлоататорите. Монополизираниот тутун од една страна ја полнеше секоја година касата на хегемонистичките влади со 1-1, а милијарди динари, а од друга страна ниските одкупни цени кои се спуштија до 4 динари кгр. ги осудуваја тутунопроизводителите на глад и мизерија. Во исто време, тутунот "одкупуван" по 4 динари кгр. се пролеваше, преработен во цигари, на неговите сопственици од 200 до 1000 динари кгр. И афионот не куртули од монополниот грабеж. Место 1000 до 1500 динари кгр. колку се продаваше при слободната трговија, "Призад" наложи една цена од 140 динари кгр. Фаталните резултати излегоја брзо на видело: Иљадници производители на афион беја формално упропастени. Колонизацијата му зададе уште еден тежок ударец на македонскиот селанец. Ослободената од спахии земја не беше дадена на македонскиот селанец кој со векови се топеше со својата пот и крв, ами на најрасипаните хегемонистички елементи, разни четнички разбојници и полицејски кодоши. Македонскиот селанец, остана пак бел во очите.

Надворешниот капитал без пречки навлегуваше во македонската привреда и по тврдата логика на капитализмот, немилосрдно ги рушеше занатчиите и малите трговци. Подлогата на која стоеше еснафот беше уништена и тој пропаѓаше бензадежно.

Занатите пропаднаја, ама на нивните рушевини не изникнаја фабрики. Македонија не смееше да биде индустријалзирана дека тоа значеше создавајне на едно силно работништво во кое хегемонијата гледаше главен непријател и организатор на народно-ослободителните борби.

Еден колонијален гребеж од вакви размери не би можел да виреји без да биде поткрепен од политички терор. Слободата на македонскиот народ беше поставена на 12.000 жандармеријски штикои "Дискреционите" (тајните) кредити на министерството на натрешни работи определени за "умирувајне" на Македонија растеја секоја година. "Умирувајнето" на Македонија почна скромно - исчезнувајат без трага најдобрите синови народни, а затворите од Скопје, Ниш и Пожаревац до Митровица и Лепоглава се полнеја со најдоследните борци на Македонија. - Овие акции "на детаљ" не дадоја резултати: Македонија не се умируваше. Хегемонијата захвати тогај пошироко: целото население одредица села (штипско, св. николско) беше исправено пред умирувајтелните картешници и покосено. Крвожедниот бес на великоспрската хегемонија тргна накај физичкото истребувајне на македонскиот народ.

Хегемонистичката политика не поштеди ни еден слој во Македонија работништвото, селаните, еснафите и интелегенцијата, се беше впренатата во економско и политичко ропство. Беше ударен целиот македонски народ како народ.

Но во тој факт беја создадени условијата за обединение на сите слоеви, на целиот македонски народ за борба против општиот поробител: великоспрската хегемонија. Народот се обедини. Се создаде општонароден фронт, македонскиот народен покрет со основниот принцип: борба за национална слобода. Конкретизирано на новите условија, това значеше остварувајне на братски сојуз со сите народи од Југославија, за рушејне на хегемонијата и создавајне на федеративна Југославија во која македонскиот народ влегува како равноправен член со гарантирана национална слобода.

Почнува нова епопеја од борби кои исфрлуваат во првите редови нови борци. Борбата зеде нови форми, но во основата таја си остана тесно поврзана со принципите на Илинденското востание и Крушевската република и се јави како нивно продолжувајне.

1941 година е преломна година во историјата на македонскиот народ. Великосрпската хегемонија беше заменета со големобугарска фашиска окупација. Тоа беше третото ропство за 30 години. Настанаја најтешки години за македонскиот народ.

Новиот окупатор си ги откри брзо уште во началото, грабежливите намеренија. Курсот на динарот од 2,40 лева беше "нормиран" на 1,60 лева за еден динар. Други 20% од сменетите пари беја грабнати за "отбраната". Со ова проста маневра од двата залака на македонскиот народ беше еден гангстерски грабнат од устата.

За сметка на големобугарскиот фашиски господар - Хитлера, целата македонска селска привреда беше стегната во обрачот на тоталната експлоатација. Реквизицијата кладе рака на сите селски производи. Ни житото, ни млекото, ни волната, ни добитокот, ни кожите, ништо не куртули од арамијачката рака на "дирижираната стопанска политика" - пљачка. - Се зеде житотоји млекото - македонскиот селанец остана гладен. - Се грабна волната - тој остана бос. Се реквизира јадрио добиток - тој остана без раце, неспособен да ја обработува земјата. На македонскиот народ само едно не му се зеде: ропската работа за другото, тој беше принуден да работи како волот за сламата.

Малата индустрија изгасна сосема. Немало суровини. Суровини вистина немаше. Тие одеја во Германија, кај фашискиот разбојнички ортак. Фабричките оџаци престанаја да чурат. Работниците беа исфрлени на улица. Во куќите им зацарува беда и глад.

Полумртвите занати беја дотепани сосема. "Немало заире", се извинуваат окупаторите. И заирето одеше во арамијското седело на Хитлера. Кепенците на занатчијските дуќани се затворија, а занатчијските се чудеја кој пат да фатат. Насекаде зацарува беда и шпекулација, и незапамтена скапотија.Новото положение створи огромна безработна маса која е употреби фашизмот за работа по мадемите за пљачка на најдрагоцените богатства кои се наоѓаат во утробата на Македонија: злато, сребро, лискун, хром и разни друруди.

Денационализаторската политика пак почна со докажувајне оти македноска нација немало, оти Македонија била "лулката" на блгарштината, а Македонците асли-Бугари. Целиот бугаро-фашиски пропаганден апарат докажуваше и докажува само едно. Македонија е бугарска. Денационализаторската политика на големобугарскиот окупатор е надмина великосрпската.

Не изостана ни политичкиот терор. По цела Македонија изникнаја полицејски участоци, а кодошкиот апарат од агенти ги надмина сите дотогашни претстави за фашиска гестапоска држава. Од единечни арести, окупаторите преминаја брзо со блокадите (терористичко средство до тогај, непознато во Македонија) на масовно затварајне. Политичките процеси станаја јкатадневна појава. Десетки народни синови беја обесени, стотици осудени на тешки затвори, иљадници испратени во концетрациони лагери. - Крвожедниот бес на окупаторските бандити не можеше ни со тоа да се угасни. Масовните стрелања во редица села (Дабница, Ваташа) станаја пак актуелни.

Сенката на физчкото истребуење на македонскиот народ пак нависна над Македонија со целата своја сериозност. "Нашествие на новите Хуни", така беше крстена големобугарската окупација на фашискиот терор.

Македонскиот народ не можеше да остани со скрстени раце пред хладнокрвното истребувајне во кое го постави фашискиот окупатор. Овие три години ропство, фашиски терор и борба го издигнаја македонскиот народ толку политички, колку не са го издгинале 30 години мирен политички живот.

Се разби најголемата закоренелата заблуда македонскиот народ разбра еднаш засекогаш оти големобугарскиот окупатор не му донесе слобода, ами најцрно и незапаметено ропство.

Тој разбра потака, оти со другите народи од Југославија го сврзува не само истата судбина на ропството, ами и 23 години заедничка борба за општи идеали. Во општата борба против заедничкиот фашиски окупатор и во братско соработувајне за утрешен живот, тој го гледаше спасоносниот пат.

Македонскиот народ разбра оти за да се спечали слободата има само еден пат: борба! Во условијата на крвавата фашиска окупација борбата може да има само една форма: општо оружано народно востание.

Најпосле, во условијата на општата световна војна, кога на дневен ред идат сите национални, политички и социјални прашајна, македонскиот народ го виде преломниот момент за остварувајне на својата национална слобода. "Сега или никога", така се поставива прашајнето за неговата национална слобода и равноправност.

Това беја основни принципи на народната борба. Нивната правилност го обедини целиот македонски народ. Нивната револуционерна конструктивност ги воодушеви широките народни маси за борба против фашискиот окупатор и за изградвајне на нова федеративна, демократска и равноправна Југославија. Тие принципи беја усвојени од целиот народ и тие станаја негово крвно дело.

Овие принципи, во основата не се разликуваја од принцпите на Илинденското востание и Крушовската република. Тие не се ралзикуваја ни од началата на борбите против великосрпската хегемонија. Тие беја само конкретизирани во новите условија. На тие принципи започна светата, до тогај, по својте размери невидена борба за ослободувајне на македонскиот народ.

III

Како резултат на крвавите борби, неброени жртви и надчоешки напреженија се јави првото во историјата на македонскиот народ - Народно Собрание (Антифашиското собрание на народното ослобдоувајне на Македонија _ АСНОМ). Како символ на националната слобода, тоа претставува кулминациона точка и преломен момент во историјата на нашиот народ од кои ќе почни една нова епоха; епоха на слободен национален живот, епоха на твореческа работа, епоха на напредок.

Што му дава на првото македонско Народно Собрание това историјско, судбоносно значение?

Најважниот акт со кои првото македонско Народно Собрание ќе излези, пред нашиот народ, ќе биди историјската прокламација на полната национална слобода на Македонија. Со други зборои, то ќе стане радосен весник на вековниот идеал за слобода. Ако не се заборави оти цели поколенија искрвавија во борбата за тој велик идеал, јасно е оти неговото исполнувајне прокламирано од првото македонско Народно Собрание, ќе претставува епохално решение во политичкиот живот на нашиов народ.

Со таја историјска прокламација не се исцрпува, ами баш почнува одговорната работа на првото Народно Собрание. Тој станува и останува истински и единствен носител на народниот суверенитет, кои оди до правото на самоопределение, отцепувајне и присодинувајне. Здобиено со вакви неограничени права решенијата на првото македонско Народно Собрание стануваат по своето значение историјски и судбоносни.

Од неговиот карактер како единствен носител на полниот народен суверенитет, произлегува дека првото македонско Народно Собрание ќе ја претставува највисоката и единствената власт во Македонија, која преку својте органи ќе ги решува сите горуќи прашајна на нашиот натрешен живот, тргвајќи везден од интересите на најшиорките маси кои са дале и уште дават најмного во оваја света народно-ослободителна борба. Претставувајќи ја единствената и највисоката власт во Македонија значението на првото македонско Народно Собрание станува уште поголемо.

Првото македонско Народно Собрание изникнало од оганот на крвавата народно-ослободителна борба, избрано по најдемократски начин од најшироките народни маси, составено од моралниот и борчески цвет на нашиот народ, едино ќе биди компетентно да говори во името на македонскиот народ, едино ќе има право да го претставува нашиот народ, едино ќе биди верен тумач на неговата истинска воља, историјски идеали, сегашни и утрешни негови нужди. - Со други зборои, низ устата на првото македонско Народно Собрание за прв пат ќе проговори слободна, отворено и одлучно целиот македонски народ, факт кои од своја страна уште еднаш ги подвлечува неговото историјско значение.

Во течение на 23 години борби против великосрпската хегемонија, македонскиот народ судбински се сврза со другите братски народи во Југославија. Во последните три години под крвавата фашиска окупација, тие врски станаја поцврсти, а единството и братството меѓу народите во Југославија беше еден од одлучните фактори што го мобилизираја и крепеја македонскиот народ во борбата против фашискиот окупатор. - Најпосле како резултат на народно-ослободителната борба во Југославија дојде образувајне на АВНОЈ: неговата втора историска скупштина со принавајне правото на секој народ на самоопределувајне до отцепувајне или присоединувајне, му даде најшироки возможности на македонскиот народ сам да си е определува својата судбина. Гарантирајќи му во исто време полна национална слобода и равноправност во нова федеративна Југсолавија. АВНОЈ уште појќе го засили желанието на нашиот народ свјата судбина да не ја дели од судбината на другите братски народи во Југославија.

Ползувајќи се со правото на самоопределение гарантирано во решенијата на II скупштина на АВНОЈ, базирајќи се на историјската, на судбинската и крвната - славјанска поврзаност меѓу народите во Југославија, тргвајќи од една државничка далековидност и политички реализам - првото Народно Собрание ќе ја прокламира тврдата воља на македонскиот народ да влези како националнио слободен и политички равнопрвен член во една од најдемократските државни формации - федеративна Југославија. - По тој начин, првото Народно Собрнаие ќе ја прокламира слободата на макеоднскиот народ на базата на веќе признатото право на национална слобода. Тој факт уште појќе го засилува значението на историјските одлуки на нашето прво Народно Собрание.

Имајќи полен суверенитет во решавајнето на натрешните прашајна и уредувајнето на натрешниот живот во Македонија, македонското Народно Собрание, преку делегираните членови во АВНОЈ, ќе земи участие во решавајнето на важните натрешни прашајна за цела државна заедница. Со това значенеито на македонското Народно Собрание ги надфрлува тесните национални рамки и станува важен фактор во донесувајне на крупните решенија за цела државна заедница.

Македонскииот народ знае оти участието на братскиот Совјетски Сојуз во оваја војна е одлучен фактор во борбата на народите во Југославија за полна национална слобода и равноправност. Во моментите на најтешки испитанија во оваја народно-ослободителна војна, тие са најдували сили во длабокото сазнание оти во Совјетскиот Сојуз и неговата славна Црвена армија имаат најсилен и најискрен сојузник, кои нема никога да дозволи плодовите од неговата крвава борба да бидат исползувани од народните узурпатори. - Првото македонско Народно Собрание ќе биди тумач на длабоката љубов и благодарност на нашиот народ спрема братскиот Совјетски Сојуз, великот заштитник на славјанските народи.

Ќе кажиме најпсоле неколку зборои за натрешните и надворешните историјско-политички условија кои доведоја до свикувањето на првото македонско Народно Собрание, кои го покажуваат неговото историјско значение и прават од него една реалност од прво значение за нашиот народ.

Првото Народно Собрание на Македонија изникна непсоредно од оганот на светата народноослободителна борба против фашизмот уопште и специјално против големобугарската окупација. Во овие три години борби бурно се разбиваја закоренелите заблуди, брзо узрешваше политичката мисал и масовно го ангажираше македонскиот народ во борбата која секој ден добива се појќе карактер на општо народно востание. - Првото македонско Народно Собрание е директен резултат баш од овие политички најважни борби во историјата на македнскииот народ.

Народно-ослободителната борба доби широк и организиран замах тогај, кога малите партизански одреди и диверзански групи нарастнаја толку да можеше да се образува првата во истиријата на нашиот народ - Народно-ослободителната војска на Македонија. Со своите смели удари и крупни успехи, нашата војска ја подигна силно верата во народот во скорото ослободувајне. Со ослободувајнето и осигурувајне на една пространа слободна територија, нашата војска даде реална подлога за свијувајнето на Народното Собрание во полниот состав. - Така првото македонско Народно Собрание е непосреден резултат од успешните борби на нашата СЛАВНА НАРОДНО-ОСЛОБОДИТЕЛНА ВОЈСКА, гордоста на македонскиот народ и најсигурен гарант за неговата слобода.

Во течение на борбата по цела Македонија се организираја народно-ослободителни одбори. Тие одбори ги обединуваја најчесните сили на нашиот народ во тилот и беја основни органи на народната власт, изникнали под тешките условија на борбата; тие одбори го организираја тилот и го помогнаја фронтот. Израснало од народно-ослободителните одбори и нивните политички тежненија - првото македонско Народно Собрание ќе ја претставува највисоката форма на народната власт и ќе биди изразител на народните идеали пројавувани низ народно-ослободителните одбори.

Корените на денешните преломни сабитија лежат много подлабоко и се најдуваат во трите последователни ропства, кои ги ангажираја силите и животите на три генерацији и ја исполнија една епоха со крвави борби и над чоешки напреженија. Принципите кои ги покренува и одушевљаваја над половина век народните снаги, си останаја во својата основа исти: борба за национална слобода и демократски права. - Првото Народно Собрание, реализирајќи ги тие свети начала, ги уједини во себе си идеалите и принципите на три поколенија и е одлучен резултат од нивните борби.

Во првото Народно Собрание учествуваат хероите од Илинденската епопеја како Димитар Влахов и други. Во него влегуваат народните првоборци против великосрпската хегемонија како Цветко Узуноски, Бано Андреев, Страхил Гигов, Мара Нацева и др. Во него се најдуваат најновите борци, младите војници - делегати на нашата славна војска како Борка Темелков - Љиљакот, Чеде Филипоски - Даме и др. - По тој начин, првото народно Собрание и по својот личен састав ќе биде жив символ на идејната и борбена поврзанос на три генерации.

Со учаството на делегатите од трите делови на Македонија (југословенскиот: Апостолски, Ченто, Узуноски и др: грчкиот: Димитар Влахов; бугарскиот: Владимир поп-Томов) - првото македонско Народно Собрание ќе ја символизира вољата на целиот македонски народ да се најди цел, слободен и обединен. Во решенијата на II скупштина на АВНОЈ на дело се даде класичен пример за решавајнето на националните прашајна. Изражавајќи го одушевлението со политичката далековидност садржана во тие решенија, првото македонско народно Собрание ќе го изрази своето и на целиот македонски народ желание да тргнат и другите братски балкански народи по тој правилен пат инспирисани од историјскиот пример даден од АВНОЈ и народите во Југославија. Но, при това не смеје да се превиди фактот оти борбата против фашизамот си останува најважното условие за стекнувајне правото на национална слобода, какошто показа јасно и на дел од борческиот пиемонт на македонскиот народ - југославјанска Македонија.

Најпосле не треби да се заборави уште еден факт. Македонскиот народ заедно со другите народи од Југославија, исцело се ангажира во борбата протиф фашизмот и безрезервно се определи за големиот фронт на демокрациите. Нашите народи така си ги спечалива правото на слободно натрешно уредувајне. Во перспективите на Атлантическата карта, историјските решенија на Москвоската и Техеранската конференција и во момент на блиска победа над фашискиот окупатор - Народното Собрание ќе ја прокламира слободата на македонскиот народ во согласие со општите политички тенденции на силите победителки. - Решенијата на првото македонско Народно Собрание ќе претставуваат една стварност и од гледиште на решителните воено-политички сили и тенденции во меѓународни размери.

Македонскиот народ, во перспективите на блиска победа и сигурна слобода е исправен пред судбоносни решенија. Зато тој треби да ги испрати во своето Народно Собрание најдостојните синови од својата среда.

Од друга страна, и првото македонско Народно Собрание е поставено пред историјска одговорност. Надахнато од безгранична љубов спрема својот народ, изникнало од неговите вековни идеали и борби за слобода, вооражено со државничка далковидност и смисал за реализам, то треба да ја оправда историјската надеж полагана во него.

Ние сме убедени оти и макеоднскиот народ и неговото Народно Собрание ќе покажат нужната дорасналост за да одговорат на историјските задачи поставени пред ниф од судбоносните моменти што ги преживувавме и 50-годишните крвави борби".

http://www.makedonika.org/cento.htm