od pamtivek MAKEDONCI

Collapse
X
 
  • Filter
  • Time
  • Show
Clear All
new posts
  • pirinski car
    Junior Member
    • Sep 2008
    • 1

    od pamtivek MAKEDONCI

    ДРЕВНИ И СОВРЕМЕНИ ИСТОРИЧАРИ КОИ ПИШУВААТ ЗА ЗАСЕБНОСТА НА МАКЕДОНЦИТЕ
    Пишува: Александар ДОНСКИ
    Дека Македонците не биле Грци пишувале голем број древни историчари.
    Во светската наука, полека но сигурно, се прифаќа вистината дека денешните Македонци се наследници на античките Македонци.
    Продолжуваме со темата од минатиот број со мојот одговор на Гркот (или погрчен Македонец) Омонос.
    Многу јасен доказ дека Македонците не биле никакви Грци Плутарх дава и во биографијата за спартанскиот крал Агис. Овде тој пишува дека до времето кога Филип Македонски ги покорил Грците, ниту еден грчки крал не загинал на бојно поле, со исклучок на Клеомбротус. Плутарх пишува:
    "Видовме дека во многуте битки водени помеѓу Лакадемонците (Спартанците, з.м.) и останатите Грци, се до времето на Филип Македонски, ниту еден крал не бил убиен, со исклучок на Клеомбротус, кој почина откако беше ранет од копје во битката кај Леуктра".
    Ова е исто така голем доказ дека Гркот Плутарх (за разлика од денешните грчки шовинисти) сосема јасно знаел дека Македонците не се никакви Грци. Едноставно, тој овде пишува дека се до времето на Филип Македонски, т.е. до времето кога грчките градови држави биле поробени од Македонците, ниту еден грчки крал (освен Клеомбротус) немал загинато за време на некоја битка. Доколку Македонците биле "Грци", тогаш оваа констатација треба да се однесува и за нив. Но, тоа воопшто не е така. Имено, се знае дека во битка загинал македонскиот крал Пердика Трети (кој владеел од 365 до 359 година пред Христа, т.е. пред времето на Филип Македонски). Овој македонски крал загинал токму во битка и тоа против дарданскиот водач Бардил. Значи, доколку Македонците биле "Грци", Плутарх ќе го спомнел и Пердика Трети како "грчки крал", кој загинал во битка. Но, тој тоа не го сторил.
    Од Плутарх можам да Ви наведам и други цитати за разликите меѓу Македонците и Грците како два одделни народа. Или можеби сакате да Ви го спомнам античкиот латински историчар Квинтиј Куртиј Руф (биограф на Александар Македонски) кој јасно пишува дека Македонците зборувале на засебен јазик (иако некои од нив го знаеле и грчкиот јазик) и дека за меѓусебна комуникација им биле потребни преведувачи?
    Или можеби да Ви го цитирам античкиот еврејски историчар Јосиф Флавиј (1 век), кој исто така одделно ги споменува Македонците од Грците?
    Треба добро да запомните дека не постои НИТУ ЕДЕН антички историчар кој има напишано: "Атињаните и Грците" или "Спартанците и Грците" или "Тебанците и Грците" и сл., додека мнозина имаат напишано "Македонците и Грците", што значи дека ги ставаат еден до друг овие два етнички термина, т.е. прават разлика помеѓу нив.
    СОВРЕМЕНИТЕ ИСТОРИЧАРИ
    Или можеби повеќе ги сакате современите историчари, кои со докази потврдуваат дека Македонците не биле никакви Грци?
    Ајде да "скокнеме" во 19 век и тоа во Англија - државата спонзор на создавањето на современа Грција. Еве Ви цитат од книгата "Историја на Грција" од авторот Џорџ Герот, каде во врска со јазикот на античките Македонци пишува:
    "Македонскиот јазик бил различен од илирскиот, од тракискиот, а по се изгледа и од пајонскиот. Тој исто така бил различен и од грчкиот...". (History of Greece by George Gerote, Vol.II, third edition, London, John Murray, Albemarle Street, 1851, дел 2, стр. 14 и 15).
    Во истата оваа книга во врска со етничкото потекло на античките Македонци пишува:
    "Македонците од седмиот и шестиот век пред Христа претставувале целина од жестоки внатрешни племиња, распоредени во посебни мали кнежества и биле посебни во однос на Грците... Херодот, кој ги смета епирските Молосијани и Теспротијаните како деца на Хелен, децидно го мисли спротивното во однос на Македонците (History of Greece, цит. дело, дел 2, стр. 11).
    Или можеби сакате цитат од современиот историчар Артур Вајгал, кој во врска со засебноста на античко-македонскиот јазик, пишува:
    "Грците ... не можеле да го разберат македонскиот јазик, кој немал речиси никаква сличност со нивниот, а немало ни литература од која би можел да се проучува" (овој цитат на англиски е од неговата книга преведена на македонски и објавена во Скопје, 1992, п. 24, но сигурно дека лесно ќе ја најдете книгата во оригинал на англиски).
    Или можеби сакате цитат од научното дело "Спортот и културата во античко-македонското општество" од познатата американска историчарка и универзитетски професор д-р Синдја Сиднор Словиковски, која во врска со засебноста на Македонците, како народ, пишува:
    "...Грците не ги признавале Македонците како свои Хелени и Македонците не можеле нормално да учествуваат во панхеленските натпреварувања" (D-r Synthia Syndor Slowikowski, "Sport and Culture in the Ancient Macedonian Society", The Pennsylvania State University, 1988, p. 51).
    Или можеби сакате цитат од светски познатиот историчар и познавач на античка Македонија, универзитетскиот професор д-р. Еуген Борза, кој во својата книга "Во сенката на Олимп. Појавата на Македонците", пишува:
    "Обајцата, Херодот и Тукидид, ги опишуваат Македонците како странци, како посебен народ кој живее надвор од границите на грчкитее градови-држави.(...) Македонците... себеси не се сметале како грчко племе, ниту како каков било друг балкански народ, туку
    само како Македонци. Ова го знаеле сите странски протагонисти - од времето на Дарие и Ксеркс, до времето на римските генерали (In the Shadow of Olimpus, The Emergence of Macedon, Princeton Univercity Press, Princeton, New Jersey, ISBN 0-691-05549-1, USA, 1990, р. 96).
    Или сакате да Ви го спомнам познатиот германски историчар Улрих Вилкен, кој во врска со етничките разлики помеѓу античките Македонци и Грците, во своето познато историско дело "Alexander the Great" запишал:
    "Македонците беа наполно здрав народ. Тие не беа тренирани како грчките атлети, туку беа како Римјаните со војнички навики. Но, покрај овие добри особености, тие имаа и многу лоши навики, останати од дамнешните времиња, како што беше неумереното пиење, со што, во очите на Грците беа вистински варвари. Меѓутоа, антагонизмот беше реципрочен, бидејќи Македонците беа израснати во една горда и самосвесна нација, која со презир гледаше на Хелените" (И ова Ви го преведов на англиски од преводот наВилкен на македонски. Неговата книга "Alexander the Great" во оригинал е објавена во 1931 година, а во превод на македонски е објавена во Скопје, во 1988 г.).
    Верувајте ми дека има уште многу вакви сведоштва, но заради просторот овде ќе прекратам.
    ЗА ДЕНЕШНИТЕ МАКЕДОНЦИ
    Што се однесува до Вашето тврдење дека целиот свет ги смета денешните Македонци како Словени, ќе Ви кажам дека денешната македонска нација во себе ја содржи крвта и културата и на античките Македонци. Ова е сосема логично. И денешните (вистински) Грци со право сметаат дека во себе ја носат крвта и културата на древните Грци. И денешните Бугари и Албанци (со право) сметаат дека во себе ја носат крвта и културата на Тракијците и на Илирите, т.е. на староседелците во денешна Бугарија и Албанија. Сосема ист е случајот и со денешните Македонци кои во себе ја носат крвта и културата на античките Македонци. Античките Македонци не испариле во воздух и може да се каже дека поголем удел во денешната македонска нација оставила античките Македонци, отколку Словените. Но, точно е дека светот допрва треба да биде информиран за етно-културните врски помеѓу денешните и античките Македонци и тоа допрва треба да го направи македонската, но и објективната, светска наука. Досега на Македонците не им беше дозволено слободно да ја истражуваат сопствената историја, а тоа и денес е забрането во Грција и во Бугарија. Дури од неодамна почнаа да излегуваат на виделина многу докази за врските помеѓу денешната македонска нација и античките Македонци (обичаи, фолклорни мотиви, ономастика, материјално налседство, па дури и генетика). Но, времето е пред нас и останува само да причекаме кога светската јавност ќе ги дознае и прифати овие аргументи. Научните сознанија бавно се примаат во светската наука, но сепак се примаат! Досега светот за историјата на Македонија во основа го слушаше само она што ќе го кажат не-македонските субјекти (Грци и Бугари). Но, ваквите ставови ќе се изменат порано или подоцна. И Коперник своевремено бил запален заради нешто што го тврдел, а денес тоа што тој тогаш го тврдел, сите го прифаќаат. Еден народ, дури откако ќе формира сопствена држава, може да очекува сопствено вистинско претставување на
    својата историја пред светот. Имањето држава создава идеални услови за форсирање на сопствената историја. Така било и со современите Грци. Вие очигледно не знаете дека во 19 век, познати европски политичари изјавувале дека грчка нација не постои. Истовремено мнозина жители на Грција себеси се декларирале како "Ромеи" (Римјани), а не како "Грци" и тоа дури и во 19 век! Дури по формирањето на Грција, народот почнал полека да ги осознава своите грчки корени. Нешто слично денес се случува и со Македонците. А, дека оваа вистина, полека но сигурно е прифаќана и од странската научна јавност, еве Ви цитат од францускиот академик Жорж Сорбело Салањак, кој во врска со етничкото потекло на денешните Македонци пишува дека тие во себе повеќе ја носат културата и крвта на античките Македонци, отколку на Словените: Овој академик пишува дека и навистина во 6 век на Балканот се појавиле Словените, но дека тие, како заостанато племе, не можеле да станат доминантни жители на Македонија, поради што бргу се претопиле во древните Македонци кои тогаш биле културен и цивилизиран народ. Пишувајќи за Словените тој вели:
    "...Не зависејќи од никаков авторитет, не формирајќи никојпат еден организиран народ и очигледно незајакнати од нови елементи, тие конечно се растопуваат во популацијата на староседелците... Словените кои ќе ги најдеме подоцна во Илирија апсолутно не произлегуваат од нив" ("Les origines ethniques des Europeens" Editions Perrin, 1992, Paris, France, p. 269).
    Откако дава објаснување кои биле древните Македонци, потенцирајки дека тие не биле никакви "Грци", овој истакнат француски академик пишува: "Македонците постојат и денес во Македонија, поделени на два дела. На југ грчката провинција Македонија, на север Република Македонија... И едните и другите имаат јасна свест за своето заедничко етничко потекло, и од Скопје и од Солун тие не се чувствуваат како странци". ("Les origines ethniques des Europeens" Editions Perrin, 1992, Paris, France, p. 96).
    Значи, битката за докажување на "грчкото потекло" на античките Македонци вие Грците веќе ја губите во светот (без разлика што мислите кај вас). Доколку немаше толку шовинизам кај вашите политичари и јавност, ќе сфатевте дека античките Македонци денес можеа да претставуваат мост за пријателство помеѓу нашите два сегашни народа, затоа што тие (било како окупатори, било како сојузници), сепак биле составен дел и од грчката историја.
    (Продолжува)
    МАКЕДОНЦИТЕ ВО ДЕЛАТА НА ДРЕВНИОТ ГРЧКИ ИСТОРИЧАР ПЛУТАРХ
    Пишува: Александар ДОНСКИ
    Плутарх оставил повеќе значајни историски дела во кои пишува за Македонија и за Македонците, кои за жал се уште не се преведени кај нас.
    Едно од своите историски дела Плутарх го посветил и на македонскиот крал Димитрија Први.
    Честопати од страна на разни субјекти од соседна Грција слушаме дека древните Македонци наводно биле "Грци", што ние, денешниве Македонци, сме сакале да ги
    "присвоиме". Не е јасно како може да се присвои нешто што отсекогаш е твое. Древните Македонци припаѓале на Македонија - земјата во која живеат и денешните Македонци како нивни наследници. Древните Македонци речиси во сите културни сегменти, во поголема или помала мера, биле различни од Грците. Ова го потврдуваат речиси сите древни историчари, а пред се тоа го прават токму древните грчки историчари. Значи, проблемот не е во фактографијата, која е во наша полза, туку проблемот е во тоа што добар дел од таа фактографија, сепак, е далеку од очите на нашата јавност. Конкретно, кај нас многу малку е преведено од оригиналните дела на древните историчари за да може нашата јавност сама да се увери во она што го пишувале овие историчари во однос на засебноста на Македонците. Дури и ќе кажам дека Македонија е можеби единствената држава во светот која се уште нема извршено преводи на македонски јазик на најголемиот дел автентични историски дела и сведоштва поврзани со сопствената историја, земја и народ. Не знам дали ваква ступидност и мазохизам постојат во некоја друга држава. Стотици древни и средновековни сведоштва за Македонија и Македонците и натаму стојат непознати и недостапни за нашата јавност, иако се однесуваат, не за Кинезите или за Ескимите, туку токму за Македонците! По една страница дневно да се преведуваше изминативе десетина години, досега ќе беа преведени сите најзначајни автентични историски дела за Македонија.
    Како скромен придонес во оваа насока, во овој напис ќе направиме краток преглед врз мал дел од пишувањето на познатиот древен грчки историчар Плутарх, што кај нас се уште не е преведено. Познато е дека неговата биографија за Александар Македонски е преведена на македонски и е достапна до секој што е заинтересиран. Но, таа биографија претставува само дел од неговиот целокупен историски опус посветен на Македонија и на Македонците. Пред да презентираме мал дел од овој опус, најнапред да кажеме неколку збора за неговиот идентитет (преземен од општата ЦД енциклопедија "Микрософт Енкарта" САД, 1998).
    КОЈ БИЛ ПЛУТАРХ?
    Плутарх се родил околу 46 година по Христа, а починал во 120 година. Се родил во Херонеја во Беотија, а се школувал во Атина. Се смета дека патувал во Египет и во Рим. Честопати престојувал во Атина, каде бил свештеник во познатиот храм во Делфи. Последните години од својот живот ги поминал во Херонеја. Тој бил близок со римската власт. Неговите дела генерално можат да се поделат во две групи. Првата група опфаќа есеи и дијалози. Овие дела се опфатени под заедничкиот назив "Моралија". Втората група негови дела се однесува на историјата и истиот опфаќа биографии на познати личности од древнината. Овие дела денес претставуваат незаменлив историски извор за современите истражувачи, иако рековме дека, за жал, кај нас се уште не се преведени (со исклучок на биографијата за Александар Македонски).
    Едно од овие дела го носи насловот "Споредба помеѓу Димитрија и Антоние". Во него Плутарх дава компаративен преглед на дејноста на познатиот римски војсководец Марко Антоние и на македонскиот крал Димитрија Први, кој кој живеел во 4 и 3 век пред Христа. Воопшто ваквите дела, во кои е правена споредба помеѓу две историски личности, биле карактеристика за историските пишувања на Плутарх.
    КОЈ БИЛ МАКЕДОНСКИОТ КРАЛ ДИМИТРИЈА ПРВИ?
    Пред да поминеме на пишувањето на Плутарх, да направиме краток осврт кон главните личности опишани во ова дело. Македонскиот војсководител и владетел Димитрија бил син на Антигон Први, кој бил еден од генералите на Александар Македонски. Се родил околу 336 година. Неговата мајка се викала Стратоника. Во 321 година пред Христа се оженил со својата прва жена Фила. Во 313 година бил назначен за стратег на Сирија и Феникија, а во 312 година пред Христа доживеал пораз против македонскиот владетел на Египет Птолемеј Први. Во 311 година, Димитрија заедно со својата војска го ограбил Вавилон и се вратил кон Сирија. Во 310 година ја добил азиската област Киликија од страна на Птолемеј. Во 305 и 304 година пред Христа спровел безуспешна опсада на Родос, иако во неа употребил и опсадни машини. Родос тогаш се наоѓал под власта на македонската династија Птолемеи. Во знак на благодарност кон боговите кои (според жителите на Родос) го спасиле овој остров, жителите на овој Родос ја подигнале познатата статуа Колосот од Родос, која подоцна е прогласена за едно од седумте светски чуда на древнината (за што повеќе детали има во мојата книга "Уделот на Македонците во светската цивилизација"). Потоа Димитрија војувал против Касандар на територијата на денешна Грција, при што освоил некои грчки територии. Во 303 година пред Христа се оженил за сестрана на кралот Пир, по име Деидамеја. Во 301 година пред Христа бил поразен од страна на војската на Селевк Први во меѓу-македонските судири, кои изобилувале во тоа време помеѓу наследниците на Александар Македонски. Во 298 година пред Христа склучил сојузништво со Селевк, а следните години повторно учествувал во меѓумакедонските судири за превласт над градовите и островите на територијата на денешна Грција и Мала Азија. Во 288 година пред Христа, македонските владетели Лизимах, Селевк и Птолемеј склучиле сојуз против Димитрија. Македонците од неговата војска почнале масовно да дезертираат преморени од неговите бескрајни војни, поради што тој побегнал во Касандреја. Сепак, подоцна успеал да собере војска од околу 11.000 платеници. Во 287 година се оженил за Птолемеја, ќерка на Птолемеј Први (генералот на Александар Македонски). Во 286 година пред Христа епидемија ја напаѓа неговата војска и му нанесува големи загуби, но и натаму Димитрија сака да војува. Во 285 година напаѓа на Сирија (која е под власта на Селевкидите). Во пресудната битка, неговата војска почнала да дезертира на страната на Селевк, а тој бил заробен. Селевк го оставил во живот и му доделил место за живеење во Сирија, каде Димитрија го завршил својот живот. За него се знае дека имал уште една сопруга, која била Илирка. (Податоци за животот на Димитрија се земени од книгата: "Кралевите на античка Македонија и нивните монети во Република Македонија од авторите Никола Шелдаров и Виктор Лилчиќ, Скопје, 1994).
    МАРКО АНТОНИЕ
    Втората главна личност во споменатово дело на Плутарх е Марко Антоние (Marcus Antonius). Овој познат римски генерал се родил некаде околу 83 година пред Христа. Во служба на римската војска војувал во Палестина, Египет и Галија. За време на граѓанската војна помеѓу Помпеј и Јулие Цезар, Марко Антоние војувал на страната на Цезар. По убиството на Јулие Цезар, Марко Антоние, преку своите говори, успеал да го сврти расположението на народот против атентаторите и нивните идеи. Заедно со Октавијан
    Август и Лепид го формирал Вториот триумвират според кој тројцата владееле заедно во Римската империја. Во 42 година пред Христа војската на Марко Антоние и Октавијан Август кај македонскиот град Филипи ја поразила војската на Брут и Касиј, т.е. на убијците на Гај Јулие Цезар. Истата година тој ја повикал египетската кралица од македонско потекло Клеопатра да се сретнат во Тарс за да му објасни зошто одбегнала да помогне на војската на триумвиратот. Но, наместо да ја казни, тој се вљубил во неа и заедно заминале за Египет. Во 40 година пред Христа нему му биле доделени на владеење источните области од царството, а за да ја зацврсти врската во триумвиратот тој се оженил за сестрата на Октавијан Август, по име Октавија. Но, веднаш по бракот тој повторно заминал во Египет и продолжил да живее со Клеопатра. Во 36 година пред Христа неговата војска доживеала пораз од Патријаните, по што односите помеѓу него и Октавијан Август се заостриле. На повидок била нова граѓанска војна. Во 31 година пред Христа војската на Марко Антоние и Клеопатра била поразена од војската на Октавијан Август. По поразот тие заминале во Египет, а остатоците од нивната војска почнале да дезертираат. Тогаш војската на Октавијан Август стигнала до Александрија, а Марко Антоние добил лажна вест дека Клеопатра се самоубила, поради што и самиот извршил самоубиство. Тоа било во 30 година пред Христа. Истата година се самоубила и Клеопатра.
    СПОРЕДБАТА МЕЃУ ДВАЈЦАТА ВОЈСКОВОДИТЕЛИ
    А, сега да се вратиме на пишувањето на Плутарх. Конкретно, во своето дело "Споредба помеѓу Димитрија и Антоние", Плутарх прави споредба не само на нивното политичко дејствување и однесување како владетели, туку и на делови од нивниот приватен живот. Најнапред тој прави паралелен преглед на потеклото на овие двајца владетели и војсководители и пишува кој од какво семејство потекнувал. Во продолжение Плутарх пишува и за нивниот брачен живот. Пишувајќи за нивните жени, Плутарх вели дека Димитрија имал неколку жени, затоа што тоа му го дозволувале македонските закони уште од времето на Филип и Александар и дека кон сите нив се однесувал со почит. Овде читаме:
    "Не постоеше закон против женидбата на Димитрија со неколку жени. Уште од времето на Филип и Александар тоа беше вообичаена практика кај македонските кралеви и тој не направи ништо повеќе од она што го направија Лизимах и Птолемеј (исто така македонски кралеви, з. м.). Кон своите сопруги тој се однесуваше со почит."
    Потоа Плутарх пишува дека таков не бил случајот со Антоние, кој се оженил со две жени наеднаш и ги прекршил римските закони.
    Во продолжение на ова свое кратко дело, Плутарх прави споредба помеѓу Димитрија и Марко Антоние од аспект на војсководители, при што повторно упатува забелешки и критики кон Антоние. Овде читаме:
    "Успесите што ги направи Димитрија се негова лична заслуга, додека најсјајните и најголеми победи на Антоние беа добиени во негово отсуство од страна на неговите команданти. За нивниот конечен слом виновни се обајцата, но сепак не во иста степен.
    Димитрија остана напуштен затоа што Македонците избегаа од него, додека Антоние беше тој што ги напушти другите. Тој избега додека луѓето се бореа за него, ризикувајќи ги своите животи".
    Конечно, Плутарх пишува за нивната смрт и повторно го критикува Антоние дека кукавички си го одзел животот, додека Димитрија дозволил да биде заробен и затворен.
    Забележителна е пристрасноста кај Плутарх во однос на овие двајца владетели, а посебно против Марко Антоние, што можеби претставува одраз на дневната политика на Рим во тоа време (прв век по Христа), кога Римјаните настојувале да ги потценат и омаловажат оние војсководители кои владееле пред нив со државите со кои Рим војувал, но и сопствените опоненти, внатре во Рим каков што е случајот со нападите врз Марко Антоние.
    Кога сме кај спомнувањето на Македонците во ова дело, освен Димитрија, Плутарх ја споменува и македонската кралица на Египет Клеопатра Седма која, како што е познато, живеела со Марко Антоние.
    На крајот да заклучиме дека не е сосема јасно зошто Плутарх одбрал да ги споредува токму овие двајца војсководители и владетели. Тие не живееле во исто време, а освен тоа припаѓале на различни народи.
    (Продолжува)
    КРАЈОТ НА АНТИЧКА МАКЕДОНИЈА НИЗ ДЕЛАТА НА ДРЕВНИОТ ГРЧКИ ИСТОРИЧАР ПЛУТАРХ
    Пишува: Александар ДОНСКИ
    Во биографијата за римскиот генерал Емилиј Паул, Плутарх оставил значајни податоци за историјата на Македонија!
    Плутарх јасно запишал дека Римјаните ги ослободиле Грците од македонскиот јарем!
    Во минатиот број направивме краток осврт кон делото на античкиот грчки истори-чар Плутарх, насловено како "Споредба помеѓу Димитрија и Антоние" во кое Плутарх, помеѓу другото, прави осврт кон дел од животот на македонскот владетел и војсководител Димитрија Први.
    Меѓутоа, многу повеќе податоци што се однесуваат за историјата на античка Македонија, Плутарх дава во биографијата на римскиот војсководител Емилиј Паул (Aemilius Paulus). Ова дело Плутарх го напишал околу 75 година по Христа.
    Емилиј Паул бил римски генерал кој им го нанесол пресудниот пораз на Македонците, по кој античка Македонија била окупирана од Римјаните и престанала да постои како држава. Пред да поминеме на делови од пишувањата на Плутарх, да ги објасниме накратко настаните што тогаш се случувале во и околу Македонија.
    По смртта на Александар Македонски, познато е дека огромната Македонска империја се распаднала на неколку административно-политички организирани делови, со кои Македонците останале и натаму да владеат. Меѓу македонските наследници на Александар тогаш постојано се воделе судири заради меѓусебно освојување на што поголем дел територии од некогашната империја на Александар Македонски.
    Државата Македонија останала како самостојна држава и истата била освоена од Римската империја, откако претходно биле водени три големи македонско-римски војни.
    МАКЕДОНСКО-РИМСКИТЕ ВОЈНИ
    Првата Македонско-римска војна се водела од 215 до 205 година пред Христа, а Втората од 200 до 197 година пред Христа. Пресудна била Третата Македонско-римска војна, која се водела од 171 до 168 година, по која Македонија престанала да постои како држава. На детален опис на овие војни овде нема да се задржуваме, туку ќе направиме краток осврт на дел од Третата македонско-римска војна. Конкретно, оваа војна завршила со пресудната битка помеѓу Македонците и Римјаните што се одиграла кај Пидна на 22 јуни 168 година пред Христа. Главен војсководител на Римјаните бил токму Емилиј Паул. Битката почнала уште од раните утрински часови. Отпрвин Македонците имале успех, но поради нерамниот терен Македонската фаланга се проширила и Римјаните почнале да навлегуваат во нејзините "празнини", каде со своите кратки мечеви (погодни за блиска борба) им нанеле големи загуби на Македонците. По овој пораз, остатокот на Македонија бил заземен за само два дена, а последниот македонски владетел Персеј бил заробен и одведен во Рим, каде и умрел.
    А, сега да се вратиме на делото на Плутарх, т.е. на неговата биографија за Емилиј Паул. Во ова прилично обемно дело, Плутарх прави осврт кон животот и војничката кариера на овој римски генерал, при што се задржува и на настаните што се случувале во Македонија за време на последниот период од нејзиното постоење како самостојна држава.
    Најнапред Плутарх пишува за потеклото на Емилиј Паул и вели дека тој потекнувал од старо аристократско римско семејство. Имал сестра Емилија, која била мажена за славниот римски генерал Скипион Велики (Африканецот). Во продолжение Плутарх со пофални зборови пишува за војничките способности на Емилиј Паул и прави хронолошки преглед на неговите покрупни војнички успеси во името на Римската империја. Како резултат на неговите победи на територијата на денешна Шпанија, бил назначен за конзул. Првата жена му се викала Папирија, но од неа се развел. Потоа се оженил по втор пат. Во врска со настаните од животот на Емилиј Паул, Плутарх во продолжение пишува:
    "Тоа беше во времето кога Римјаните водеа војна против Персеј, кралот на Македонците и кога беа упатувани големи забелешки кон римските команданти кои, иако поседуваа храброст, толку срамно командуваа што повеќе нанесуваа штета на сопствената војска, отколку на непријателот. Тие што недолго пред тоа го принудија Антиох Велики да отстапи од остатокот од Азија и да се повлече зад планината Таур, радосен што успеал да го купи својот мир со петнаесет илјади таланти; тие што не недолго пред тоа, откако го поразија кралот Филип во Тесалија, ги ослободија Грците од македонскиот јарем... не
    веруваа дека Филип по доживеаниот пораз значително ги подобри силата и дисциплината во Македонската војска".
    Пред да продолжиме со презентирање на преостанатите делови од ова историско дело на Плутарх, предлагам да дадеме дополнително објаснување на овој пасус. Овде Плутарх го опишува времето од Третата македонско-римска војна. Познато е дека Емилиј Паул бил поставен за генерал на Римската војска откако неговите претходници не успеале да постигнат успех против Македонската војска. Плутарх, притоа потсетува на претходните успеси на Римската војска, конкретно на нивната победа над македонскиот крал Антиох Трети Велики, кој припаѓал на династијата на Селевкидите, која тогаш владеела со дел од Азија, како и на победата над македонскиот крал Филип Петти за време на претходните македонско-римски судири. Но, сега не бил таков случајот со римските генерали кои војувале против Персеј и затоа бил доведен генералот Емилиј Паул.
    Во овој пасус се забележуваат и неколку интересни и значајни моменти. Најпрво, гледаме дека Плутарх (иако бил Грк), Македонците ги нарекол како "непријатели". Оттаму се поставуува прашањето, ако Македонците биле "Грци", зарем овој Грк ќе ги нарекол "непријатели"?
    Уште подрастична е неговата реченица според која Римјаните (цитат): "... ги ослободија Грците од македонскиот јарем". Не знам како грчката пропаганда денес реагира на овој дециден доказ од страна на својот познат древен историчар за разликите меѓу Македонците и Грците, како и за фактот што Грците со векови се наоѓале под ропство на Македонците, но жално е што кај нас ова дело на Плутарх се уште не е преведено на македонски. Плутарх овде јасно ги споменува Грците (а не посебно Атињаните, Тебанците, Спартанците и други), што значи дека терминот "Грци" овде предаден исклучиво во етничка смисла на зборот, а истиот е одделно спомнат од Македонците, т.е. од "македонскиот јарем".
    ОПИСОТ НА ПЛУТАРХ
    Во продолжение Плутарх раскажува како се случила Македонско-римската војна, па ги опишува настаните во Македонија уште од времето по смртта на Александар Македонски. Овде читаме:
    "Антигон, кој беше најмоќниот генерал и наследник на Александар и кој себеси си ја додели титулата крал, имаше син што се викаше Димитрија, кој беше татко на Антигон, наречен Гонат, кој исто така имаше син Димитрија, кој владееше кратко време и откога умре, го остави својот млад син Филип. Тогаш македонските првенци, плашејќи се дека може да настане конфузија, го повикаа Антигон (братучед на последниот крал) и го оженија за вдовицата и мајка на Филип."
    Плутарх пишува дека Антигон бил наречен Досон и дека отпрвин бил сметан за регент и генерал, но откако се докажал како вешт војсководител, бил поставен за нов крал на Македонија. Во продолжение Плутарх пишува:
    "Антигон... бил наследен од Филип (Петти, з.м.) кој додека бил млад давал надеж дека ќе биде најдобар од кралевите и дека еден ден ќе и го врати на Македонија некогашното достоинство и кој ќе се покаже како човек што може да се сопротивстави на силата на Римјаните, кои тогаш беа во подем, ширејќи се низ целиот свет".
    Но, наместо да се случи тоа, Плутарх пишува дека Филип бил поразен од римскиот генерал Тит Фламиниј, поради што бил принуден на барање милост, проследена со низа отстапки кон Римјаните. Инаку, отстапките што Филип Петти ги направил кон Римјаните се состоеле од: отстапување на македонските малоазиски поседи, плаќање на огромна сума пари на Рим, забрана на држење војска поголема од 5.000 луѓе, отстапување на Македонската флота (освен пет бродови) и друго. Но, подоцна, вели Плутарх, Филип успеал да ја обнови Македонската војска и да се подготви за нова војна против Рим. Тој собрал триесет илјадна војска, а обезбедил и големи количества жито. Плутарх пишува дека Филип Петти обезбедил пари со кои Македонија можела да плаќа десет илјади платеници во текот на десет години. Но, пред да ги стави во функција сите овие подготовки, Филип Петти умрел. Бил наследен од својот син Персеј, кој негувал голема омраза кон Рим, за разлика од својот брат Димитрија (исто така син на Филип Петти), кој бил проримски настроен, но кој загинал.
    Потпирајќи се на воениот потенцијал на Македонија, Персеј влегол во војна со Рим. Плутарх пишува дека отпрвин Персеј им нанел неколку тешки порази на Римјаните. Овде читаме:
    "Тој (Персеј, з.м.) му нанесе тежок пораз на Публиј Ликиние (Publius Licinius), кој прв навлезе во Македонија. Во битка, во која учествуваше и коњаницата, беа убиени две илјади и петстотини добро обучени римски војници, а беа заробени шестстотини."
    Во ова време Персеј успеал да зароби дваесет римски кораби со целиот нивни товар. Во продолжение Плутарх пишува:
    "Тој (Персеј, з.м.) втората битка ја водеше против Хостилие (Hostilius), офицер на конзулот. Во мигот кога тој навлегуваше во Елимеја, Персеј го принуди на повлекување."
    Во продолжение Плутарх пишува дека Персеј извршил поход и против Дарданците, во кој загинале илјадници од нив. Подоцна успеал да ги убеди Илирите да станат негови сојузници. Интересно е тоа што Плутарх пишува дека во тоа време Персеј дури планирал да изврши напад врз самата Италија. Сето ова ги натерало Римјаните сериозно да се загрижат за натамошниот тек на војната со Македонија. Во такви услови, на местото на неспособните римски генерали, бил доведен во тоа време најспособниот римски генерал Емилиј Паул со цел да ја реши војната со Македонија.
    Плутарх пишува:
    "Емилиј Паул... веднаш беше поставен да командува во Македонската војна. Се зборува дека, откако бил прогласен за генерал што ќе војува против Персеј, бил испратен до својот дом во слава од голема група луѓе. Таму ја нашол својата ќерка Терита, која тогаш била
    мало дете, како плаче. Тој ја зел во рацете и ја прашал зошто плаче, а таа прегрнувајќи го околу вратот и бакнувајќи го, му рекла: 'Тато, знаеш ли дека Персеј е мртов?'. Притоа таа мислела на своето куче што го носело името Персеј и кое живеело во нивниот дом. На ова Емилиј одговорил: 'Ова е добар знак, дете мое. Ќе го прифатам ова претскажување'."
    (Продолжува)
    РИМСКИОТ ГЕНЕРАЛ ЕМИЛИЈ ПАУЛ ВОЈУВА ПРОТИВ МАКЕДОНЦИТЕ
    Пишува: Александар ДОНСКИ
    Врз основа на постари (сега изгубени) истории, Плутарх оставил детален опис на битката кај Пидна, по која Македонија била окупирана од Римјаните!
    Македонците отпрвин имале успех во битката, но подоцна биле навлечени на нерамен терен, поради што Македонската фаланга не можела успешно да дејствува!
    Плутарх пишува дека откако бил избран за генерал кој ќе војува против Македонија, Емилиј Паул одржал говор во кој побарал целосна поддршка од Римјаните. Јавноста во Рим со воодушевување го прифатила неговиот говор, по што тој ги почнал подготовките за нов напад против Македонија.
    Потоа Плутарх прави анализа на војната помеѓу Римјаните на чело со генералот Емилиј Паул и Македонците. Плутарх пишува дека Емилиј Паул ја добил војната благодарение на низа околности. Тој дава податоци и прави анализа и за подготовките на Македонците за оваа пресудна војна, па во врска со ова пишува:
    "На барање од Персеј дојдоа десет илјади коњаници од Бастраните и исто толку пешадијци, кои одеа заедно со нив и ги заменуваа доколку некој од нив падне. Сите тие беа добро обучени војници... Кога дојдоа во областа Медика и кога се стационираа и измешаа со војниците на кралот... тие им влеаја нова храброст на Македонците кои помислија дека Римјаните нема да можат да им се спротивстават на овие војници".
    Но, Плутарх пишува дека Бастраните наеднаш побарале поголемо количество злато, што Персеј одбил да им го даде. Изнесен е податокот дека само нивните офицери барале по илјада златници за да учествуваат во војната.
    Персеј почнал да се колеба и, како што покажуваат историските настани, тој го одбил предлогот на Бастраните, по што тие незадоволни си заминале преку Дунав. Иако имал пари да ги плати, Персеј покажал колебливост и мнозина историчари сметаат дека тоа било пресудно за неговиот пораз и за сломот на Македонија.
    Критики кон Персеј за неговата колебливост упатува и Плутарх, правејќи споредба помеѓу него и неговите славни претходници Филип и Александар Македонски. Тој пишува дека Персеј се плашел да го допре огромното богатство небаре му припаѓало на некој друг, а не на Македонија. Критикувајќи го заради ваквата колебливост, Плутарх пишува:
    "И сето тоа го направи човекот што не потекнуваше од Лидијците или од Феникијците, туку човек што претендираше дека има нешто заедничко со Александар и Филип со кои
    беше сврзан уште од своето раѓање. Тие беа луѓе кои го освоија светот, сметајќи дека империја се создава со пари, а не пари со империја".
    Во продолжение Плутарх потсетува на неколку примери на успешно работење со парите од страна на Александар Македонски, но и на промашувања од страна на Персеј, кој не умеел правилно да го користи македонското богатство за одбрана на Македонија, а не умеел ни да преговара со своите можни сојузници.
    ЕМИЛИЈ ПАУЛ ВО МАКЕДОНИЈА
    Во таква состојба, пишува Плутарх, дошло до решавачката војна помеѓу колебливиот Персеј и успешниот римски генерал Емилиј Паул. Македонската војска броела околу четири илјади коњаници и четириесет илјади добро обучени пешадијци во составот на Македонската фаланга. Имало поставено утврдувања долж целата граница.
    Откако стигнала Римската војска, неколку дена не презела никакви акции. Бил проучуван планот за напад. Тогаш Емилиј Паул бил известен дека во македонската одбрана имало еден небранет премин низ кој Римската војска можела да се пробие. Емилиј Паул ги повикал своите команданти на консултации. Меѓу нив бил и зетот на славниот римски војсководител Скипион Африканецот, кој исто така се викал Скипион. Еден од командантите бил и најстариот син на Емилиј Паул, кој се викал Фабиј Максим (Fabius Maximus). На Римјаните на помош им дошле Тракијци и Критјани. Се било подготвено за големиот судир. Плутарх пишува дека пред судирот владеела необична тишина, каква што никогаш дотогаш немало помеѓу две толку големи војски. Во продолжение на делото на Плутарх читаме дека еден Критјанец побегнал од Римската војска и отишол кај Персеј, известувајќи го за планот на Римјаните да навлезат преку небранетиот премин. Персеј испратил една единица за да го заштити тој премин. Во врска со ова Плутарх пишува:
    "Персеј... испрати десет илјади платеници и две илјади Македонци под команда на Мило со наредба што побргу да го запоседант преминот".
    Но, кон преминот веќе била упатена и една единица на Римската војска. На врвот од планината дошло до жесток судир помеѓу македонската и римската војска, во кој Римјаните излегле како победници. Во битката, како командант на Римјаните, учествувал и зетот на Скипион Африканецот кој подоцна изјавил дека лично убил еден Тракиец платеник во Македонската војска. Македонскиот командант Мило побегнал од бојното поле. Така, на Римјаните им бил отворен патот кон внатрешноста на Македонија.
    КОМАНДАНТОТ МИЛО
    Пред да поминеме на натамошното пишување на Плутарх, предлагам да посветиме внимание на името на неуспешниот македонски командант - Мило. Ова име во англискиот превод на Плутарх (направен од Џон Драјден, кој превод овде го користиме) буквално е напишано како "Milo", што значи во него го нема дури ни, честопати вештачки вметнуваниот грчки суфикс "с", што древните грчки историчари и хроничари, го вметнувале во туѓите негрчки имиња, веројатно со цел да ги приближат кон нормите на
    сопствениот јазик. Веќе имаме пишувано и наведено стотици примери на разни негрчки древни имиња (тракиски, египетски, илирски, македонски, либиски, скитски, индиски, персијански и други), кои во древните грчки наративни извори биле запишани со вештачки додадениот суфикс "с" ("ос"), иако во оригинал истиот го немале. Подоцна ваквата практика некритички е прифатена и од преведувачите на старогрчките ракописи, кои по автоматизам ги превеле сите овие имиња во својата вештачки грцизирана форма.
    Но, случајот со името на Мило не е таков. Ова име, дури и во оригиналниот грчки текст е запишано без суфиксот "с" (штом како такво е предадено во англискиот превод). Повеќе од очигледно е дека името е изведено од македонската ("словенска") придавка "мил", а добро е познато и дека ова име го има и во денешниот македонски ономастикон. Практично ова име претставува уште ден доказ за културната поврзаност помеѓу денешните и древните Македонци, т.е. за врската помеѓу древниот балкански народ Венети (предци на Словените) и античките Македонци. Како поинаку да се објасни ова "словенско" име среде античките Македонци, кое не е и единствено?
    БИТКАТА КАЈ ПИДНА
    Но, да се вратиме на настаните што ги опишува Плутарх. Во продолжение читаме дека по поразот на единицата на командантот Мило, кралот Персеј со голема загриженост наредил дислоцирање на својот камп и негово пренесување во близина на Пидна, каде се очекувало да се случи пресудната битка. Советниците се обидувале да ја смират неговата загриженост, потенцирајќи му дека тој има поголема армија и дека македонските војници похрабро ќе настапат во битката затоа што војуваат заради заштита на своите домови, жени и деца, а посебно заради својот крал, кој и самиот бил на бојното поле. Така, довербата повторно се вратила кај Персеј и тој ги издал потребните наредби за дочек на Римската војска. Плутарх го опишува и местото на битката. Тоа било поле во кое имало и ридови еден до друг. Имало и две реки, кои не биле длабоки.
    Во меѓувреме на римската единица, која го поразила македонскиот командант Мило, им се придружила главнината на војската на чело со Емилиј Паул. Помладите команданти го терале Емилиј Паул што побргу да нападне, но искусниот генерал им рекол дека ќе нападне тогаш кога ќе процени дека дошло време за тоа. Потоа настапила ноќта, а војниците вечерале и отишле на спиење. Плутарх ја опишува ноќната атмосфера во двата кампа - римскиот и македонскиот. Римјаните запалиле огнови во кампот, додека Македонците биле крајно вознемирени.
    Следниот ден битката почнала. Плутарх дава опис на Македонската војска, па пишува дека најпрво биле поставени Тракијците, кои изгледале застрашувачки. Тие имале сребрени штитови, а нозете им биле исто така заштитени со метал. Биле вооружени со железни копја, што ги носеле преку десното рамо. Веднаш до Тракијците биле платениците од разни народи, кои различно биле облечени и вооружени, а со нив биле и Пајонците. Плутарх пишува:
    "По нив следуваше третата единица составена од одбрани луѓе, родени Македонци, избрани според својата храброст и сила".
    По оваа елитна македонска единица настапувала Македонската фаланга наречена "Метални штитови". Плутарх пишува дека целата Македонска војска сјаела на сонцето поради блескавите штитови. Тогаш почнала битката. Плутарх пишува:
    "Само што почна битката Емилиј дојде и сфати дека првите редови на Македонците веќе ги фиксираа краевите на своите копја во штитовите на неговите Римјани, така што беше невозможно тие да им се доближат со своите мечови".
    Плутарх пишува дека Емилиј видел дека Македонците се урнале со своите копја врз римските штитови со толкава сила, каква што тој никогаш пред тоа немал видено во бројните битки што ги водел. Плутарх пишува:
    "Македонците ги носеа своите долги сариси со обете раце и ги прободуваа оние што им застануваа на патот дури и преку нивниот оклоп. Ниту еден штит или оклоп не можеше да ја сопре силата на ова оружје."
    На тој начин првите римски редови претрпеле големи загуби, а преостанатите биле принудени на отстапување. Емилиј Паул со голема вознемиреност ја следел оваа глетка и не сакал да пушти нови единици во борба против ваквата фаланга, која била непробојна и непристапна. Тој се надевал дека фалангата ќе навлезе во нерамен терен, каде нема да може да биде толку ефективна. Емилиј Паул наредил неговата војска да се подели на помали и поподвижни единици, а не целосно да влегува во фронтален судир со фалангата. Ваквите мали единици ја провоцирале фалангата да навлезе во нерамен терен. Таму дошло до борба гради в гради, затоа што поради нерамниот терен Македонската фаланга се проретчила и веќе не можела да настапува како непробојна целина. Во оваа борба Римјаните биле поуспешни со своите кратки мечови наспроти долгите копја на Македонците, кои не биле погодни за борба гради в гради. Така завршила пресудната битка кај Пидна. Плутарх пишува дека, според римски извори, во оваа битка паднале околу дваесет и пет илјади македонски војници. Битката траела кратко. Римјаните биле пресреќни што извојувале победа и истата ја прославиле со песни во знак на благодарност кон боговите.
    (Продолжува)
    СОСТОЈБИТЕ ВО МАКЕДОНИЈА НЕПОСРЕДНО ПО РИМСКАТА ОКУПАЦИЈА
    Пишува: Александар ДОНСКИ
    Римјаните со невидена радост ја дочекале веста за нивната победа над Македонците!
    Огромни количества од македонското богатсво биле пренесени во Рим, каде цели три дена во дефиле биле прикажувани пред граѓаните на Рим!
    Во минатиот број направивме осврт на настаните што се одиграле на бојното поле близу Пидна за време на пресудната битка помеѓу Македонците и Римјаните (168 година пред Христа) преку пишувањата на древниот грчки историчар Плутарх.
    Откако Македонците направиле тактичка грешка (иако отпрвин имале успех), Римјаните успеале да ја десеткуваат македонската војска, по што битката бргу била завршена.
    Плутарх пишува дека Римјаните со викотници и песни ја прославувале победата, но нивниот генерал Емилиј Паул бил загрижен затоа што го немало неговиот син. Војниците го барале низ бојното поле, но не го нашле. Сепак, во текот на ноќта тој се појавил заедно со неколку свои пријатели, по што и самиот генерал Емилиј Паул се приклучил кон прославата на победата.
    ЗАРОБУВАЊЕТО НА ПЕРСЕЈ
    Што се случувало во меѓувреме со македонскиот крал Персеј? Откако ја опишува атмосферата кај Римјаните по победата, Плутарх пишува дека Персеј уште пред крајот на битката тргнал кон Пела:
    "Што се однесува до Персеј, тој од Пидна, заедно со својата коњаница, која остана речиси негибната, тргна кон Пела. Но, тогаш им се придружија и пешадијците, кои почнаа да ги обвинуваат дека се кукавици и предавници, обидувајќи се да ги симнат од нивните коњи".
    Персеј се уплашил од ваквата реакција на своите војници. По патот мнозина од нив го напуштиле, а кога ноќта стигнал во Пела таму го пречекале чуварите на богатството Евкт (Euctus) и Евдеј (Eudaeus), кои толку го изнервирале кралот што лично ги отепал обајцата. Потоа заедно со огромното богатство, во придружба на Критјани, Персеј заминал за Амфипол, а оттаму во Галепсус. Всушност, Критјаните му останале верни само поради огромното богатство што го носел со себе. Плутарх пишува дека Персеј дури бил принуден една златна чинија, која порано му припаѓала на Александар Македонски, да им ја даде на Критјаните и тоа го сторил со солзи во очите. Оттаму Персеј заминал на островот Самотраки. Во продолжение Плутарх пишува:
    "Македонците отсекогаш биле сметани како големи обожаватели на своите кралеви, но сега, откако нивниот водач беше скршен, тие се предадоа и му се потчинија на Емилиј Паул, кој за два дена стана господар на целата држава."
    Веста за победата на Римјаните над Македонците (кои тогаш биле нивен најтежок непријател), со огромна радост била дочекана во Рим. Во врска со ова Плутарх пишува:
    "На четвртиот ден откако Персеј беше поразен кај Пидна, додека народот во Рим ги набљудуваше трките со коњи, наеднаш во театарот се прошири веста дека Емилиј го поразил Персеј во голема битка и дека ја ставил цела Македонија под своја власт. Откако веста се прошири меѓу луѓето, настана општа веселба со извици и акламации, кои траеја целиот ден низ улиците на градот."
    Но, тогаш Римјаните сфатиле дека оваа вест е лажна затоа што не упеале да го најдат нејзиниот автентичен извор, туку секој ја слушал од некого и како таква ја пренесувал. Тогаш прославата била заменета со нова неизвесност. Но, по неколку денови стигнала и
    официјална вест за победата на Римјаните, по што се случила нова прослава, а претходниопт настан бил третиран како чудо, т.е. претскажување.
    Во меѓувреме, римскиот командант Кнеј Октавијан (Cnaeus Octavius) го заобиколил островот Самотраки со својата флота и му понудил на Персеј да се предаде со тоа што достојно ќе биде третиран. Плутарх пишува дека Персеј се обидел да го наговори Критјанецот Ороандес (кој имал мал брод) да го извлече него и неговото семејство, заедно со богатството од Самотраки. Но, Критјанецот го измамил. Прво го наговорил Персеј да го натоварат златото, а вечерта тој да дојде на бродот, заедно со своето семејство. Кога вечерта Персеј дошол, сфатил дека е измамен затоа што Критјанецот побегнал со неговото богатство. Тогаш на Персеј не му преостанало друго, освен да му се предаде на Кнеј Октавијан. Подоцна Персеј бил одведен пред Емилиј Паул, кој станал од своето седиште и тргнал да го пречека поразениот македонски крал, кој по краткиот разговор, бил одведен во ропство.
    Во продолжение читаме дека Емилиј Паул ја распоредил римската војска по гарнизоните, а самиот тој отишол во посета на Грција. Во Делфи нашол голем столб направен од бел мермер, на кој требало да биде поставена златна статуа на кралот Персеј. Емилиј Паул наредил таму да се постави неговата статуа. Потоа ја посетил и Олимпија.
    Емилиј Паул одржал говор пред видни Македонци во кој им рекол дека ќе ги задржат своите градови, но дека ќе мораат да плаќаат двојно поголем данок од оној што го плаќале на своите кралеви. Во врска со ова Плутарх пишува:
    "Тој на Македонците повторно им ги додели нивните градови и земја, ветувајќи им дека ќе живеат во слобода и според нивните сопствени закони, но дека ќе треба да плаќаат данок од сто таланти, што беше двојно повеќе од сумата што порано ја плаќаа на своите кралеви."
    Потоа читаме дека Емилиј Паул присуствувал на разни претстави и игри и принесол жртви на боговите. Во врска со подоцнежните активности на Емилиј Паул, Плутарх пишува:
    "Средувајќи ги добро сите работи, напуштајќи ги Грците, и предупредувајќи ги Македонците, дека имајќи ја предвид слободата која ја добиле од Римјаните, тие треба да се обидат да ја одржат со почитување на законите и соработка меѓу себе, тој замина за Епир".
    Мислам дека коментар не е потребен ни за овој запис од познатиот древен грчки историчар Плутарх. И овде сосема јасно се издвоени Македонците од Грците.
    ДЕФИЛЕТО ВО РИМ
    Во продолжение читаме дека Емилиј Паул стигнал во Италија, заедно со ограбеното богатство од Македонија. Но, неговите војници не биле задоволни од делот што ним им припаднал, па затоа подготвиле заговор против него, обвинувајќи го дека сурово се
    однесувал кон нив. Тоа го искористил Галба, кој бил противник на Емилиј Паул, за да го обвини пред Сенатот. Во Сенатот настанала дебата со напади против римскиот генерал. Но, тогаш во одбрана на Емилиј Паул станал угледниот Марко Сервилил (Marcus Servilius). Притоа тој истакнал дека овој генерал успеал да го порази македонскиот крал и да ја "донесе славата на Филип и Александар во посед на Римјаните". Говорот на Марко Сервилиј бил пресуден, по што опонентите на Емилиј Паул се повлекле и тој бил опсипан со слава. Целиот Рим излегол на улица за да го прославува враќањето на Емилиј Паул и прославата траела цели три дена. Најглавен настан во прославата било победничкото дефиле, кое исто така траело три дена.
    Првиот ден низ градот биле носени колосални статуи и уметнички слики, кои биле ограбени од Македонија. Плутарх запишал дека тие биле носени во двесте и педесет коли.
    Во врска со дефилето од вториот ден, Плутарх пишува:
    "Вториот ден во голем број коли беше носено најубавото и најскапоцено вооружување запленето од Македонците."
    Плутарх дава детален опис на видот на ваквото вооружување и опрема, која била уметнички украсена. Биле носени и покажувани штитови, сабји, украсни оклопи, скапоцени наметки, копја, па дури и сариси запленети од Македонската фаланга. По оваа поворка, следувала поворка која го носела запленетото богатство од Македонија. Плутарх пишува дека во оваа поворка учествувале дури три илјади мажи, кои носеле сребрени пари во седумстотини и педесет садови, од кои, секој тежел по три таланти и бил носен од четворица луѓе. Преостанатите носеле сребрени садови и други вредни предмети.
    Финалната церемонија на дефилето била предвидена за третиот ден. Уште од рано наутро, низ градот почнале да одат трубачите, кои свиреле борбени мелодии. По нив оделе млади мажи, кои го носеле ограбеното македонско злато. Златните пари биле носени во седумдесет и седум садови, кои тежеле исто како оние во кои претходниот ден биле носени сребрените пари. Потоа следувала поворка која носела други вредни предмети запленети од Македонија, какви што биле: садовите на Антигон и на Селевк, потоа златните чинии од кои јадело семејството на кралот Персеј, неговата дијадема и друго. По ова била водена кралската кочија на Персеј, во која било ставено неговото лично вооружување и неговата дијадема. По мало растојание од кочијата биле водени децата на заробениот македонски крал (два сина и една ќерка) во придружба на нивната послуга, негуватели и учители. Плутарх пишува дека некои од нив имале солзи во очите. На крајот бил воден и самиот македонски крал Персеј. Плутарх пишува дека целиот бил облечен во црно и дека носел "обувки од својата земја". По него оделе лицата од неговото најблиско опкружување (роднини и пријатели). По нив биле носени околу четири стотини златни круни, кои различни градови му ги испратиле на Емилиј Паул во чест на неговата победа. Потоа се појавил самиот Емилиј Паул, седејќи во скапоцена кочија и облечен во скапоцена облека. По него одела целата негова војска, која учествувала во војната против Македонија.
    Во продолжение Плутарх пишува дека Персеј подоцна бил префрлен во место каде имал привилегии во однос на преостанатите затвореници. Пишува и за разните верзии околу неговата смрт, како и за судбината на неговите деца, кои исто така умреле во Рим. На крајот дава податоци за натамошните активности на Емилиј Паул.
    Воопшто, Плутарх оставил значајни податоци за последниот период од славната македонска држава која била страв и трепет во тогашниот свет, но која несреќно го завршила своето постоење.
    (Продолжува)
    МАКЕДОНЦИТЕ ВО БИОГРАФИИТЕ НА СПАРТАНСКИТЕ ВЛАДЕТЕЛИ
    Пишува: Александар ДОНСКИ
    Во биографиите на спартанските кралеви Агесилаус, Агис и Клеомен Трети, Плутарх исто така ги споменува Македонците!
    И овојпат Плутарх сосема јасно ги издвојува Македонците како одделен народ од Грците!
    Досега наведовме две посебни историски дела од древниот грчки историчар Плутарх, напишани во првиот век по Христа во кои се опишани настани поврзани со Македонија и со видни Македонци во древнината. Овие дела се уште не се преведени кај нас. Секако дека негово дело е и биографијата за Александар Македонски, која кај нас е преведена и на чија содржина овде нема да се задржуваме. Одиме понатаму.
    Македонија и Македонците се спомнати и во биографијата на спартанскиот крал Агесилаус која Плутарх ја напишал околу 75 година по Христа. И додека во претходните две дела што ги спомнавме, Македонците имаат доминантна улога, во биографијата на Агесилаус тие се спомнати само попатно.
    Агесилаус живеел во 5 век пред Христа (умрел во 401 година пред Христа). Плутарх ги опишува најзначајните настани од неговиот живот. Што се однесува до спомнувањето на Македонците, Плутарх ги споменува нашите предци како победители над Персија. Во неговиот запис повторно недвосмислено и бескомпромисно е потенцирано дека Македонците биле одделен народ во однос на Грците. Тој пишува како Грците биле критикувани зошто се бијат поомеѓу себе, наместо да војуваат против Персија. Во контекст на ова Плутарх пишува дека Грците со жалење констатирале дека славата добиена во војната против Персија му ја оставиле на Александар и на Македонците, додека тие (Грците) меѓусебно се расправале едни со други и војувале едни против други. Во врска со ова читаме:
    "Грција почна да се развива како барбарска земја... Што може да се каже друго за сите оние изливи на љубомора и заговори на Грците, како и за нивните сопствени злоби, кои направија нивното оружје, што веќе беше свртено против барбарите, да го свртат против самите себе и повторно да ја вратат војната во Грција, иако таа беше надвор од неа? Целосно се согласувам со Демаратус од Коринт, кој рече дека тогашните Грци испуштиле да почувствуваат големо задоволство затоа што не доживеале да го видат Александар седнат на тронот на Дарие. Сигурно дека ќе им се појавеа солзи во очите поради овој
    настан, откако ќе сфатеа дека таквото задоволство (да се седне на тронот на Дарие, з.м.) тие им го отстапија на Александар и на Македонците, додека тие (Грците, з.м.) ги погубија сите свои големи војсководители во меѓусебните војни на полињата на Леуктра, Коронеја, Коринт и Аркадија".
    Навистина ова без сомнение е еден од најсилните бројни древни наративни извори во кои Македонците се јасно издвоени како народ од Грците. Овде гледаме дека Плутарх, под терминот "Грци" ги подразбира: Спартанците, Атињаните, Тебанците, Коринтјаните и други, т.е. сите оние кои помеѓу себе тогаш војувале. Но, тој одделно ги споменува Македонците, иако и тие војувале и со Грците и со Персијанците. Тој овде пишува дека Грците залудно го трошеле своето време во меѓусебните борби на одделните градови - држави, наместо да се свртат сите заедно против Персија. И додека Грците, така го губеле своето време, пари и војска, Македонците успеале да го остварат нивниот сон и да ја поразат Персија. Ете затоа е оваа критика упатена на тогашните Грци, во која Плутарх оставил извонредно сведоштво за засебноста на овие два народа.
    Инаку, јасно е дека настаните со персиско-македонската војна се случиле подоцна во однос на времето во кое живеел спартанскиот крал Агесилаус, но во овој дел од неговата биографија е направена дигресија со подоцнежните настани затоа што и Агесилаус војувал против Персија (секако ни оддалеку толку успешно како што тоа го направил Александар Македонски).
    Во продолжение Плутарх дава опис на натамошните настани од животот на Агесилаус. Овде повторно е спомната Македонија, со чиј крал Агесилаус направил спогодба за премин на спартанската војска низ македонска територија.
    БИОГРАФИЈАТА НА АГИС
    Македонците се спомнати и во биографијата на спартанскиот крал Агис (кој живеел во 3 век пред Христа). Ова свое историско дело Плутарх исто така го напишал некаде околу 75 година по Христа.
    На крајот од ова дело, Плутарх дава една општа констатација за спартанските (и воопшто за грчките) кралеви, пишувајќи дека ниту еден грчки крал не загинал во битка, со исклучок на Клеомбротус. Овде повторно Плутарх недвосмислено ги одделува Македонците од Грците, можеби уште појасно од кога и да е во своите дела. Но, пред да видиме за што станува збор, да го пренесеме најпрво овој извадок од делото на Плутарх.
    "Видовме дека во многуте битки водени помеѓу Лакадемонците (Спартанците, з.м.) и преостанатите Грци, се до времето на Филип Македонски, ниту еден крал не бил убиен, со исклучок на Клеомбротус, кој почина откако беше ранет од копје во битката кај Леуктра."
    Зошто сметам дека ова можеби е најсилната артикулација од Плутарх во која тој јасно тврди дека Македонците и Грците биле два одделни народа? Едноставно, тој овде пишува дека се до времето на Филип Македонски, т.е. до времето кога грчките градови држави
    биле потчинети од Македонија (поради што престанале да војуваат помеѓу себе), ниту еден грчки крал (освен Клеомбротус) немал загинато за време на некоја битка. Доколку Македонците биле "Грци", тогаш оваа констатација треба да се однесува и за нив. Но, тоа воопшто не е така. Имено, се знае дека во битка загинал македонскиот крал Пердика Трети (кој владеел од 365 до 359 година пред Христа, т.е. пред времето на Филип Македонски). Овој македонски крал загинал токму во битка и тоа против дарданскиот водач Бардил. Значи, доколку Макеоднците биле "Грци", Плутарх ќе го спомнел и Пердика Трети како "грчки крал", кој загинал во битка. Но, тој тоа не го сторил. Тој пишува дека единствен грчки крал кој загинал во битка (пред потчинувањето на грчките градови - држави од страна на Филип Втори Македонски) бил само кралот Клеомбротус. Навистина ова е голем доказ дека древните грчки историчари, кои впрочем живееле во соседство на Македонците, воопшто не ги сметале Македоцните како свои сонародници. Не знам само зошто нашата историска наука се уште ги нема објавено кај нас овие податоци. Овие податоци не само што треба под итно да се објават кај нас, туку треба и што повеќе да се експлоатираат и потенцираат пред светската јавност.
    БИОГРАФИЈАТА НА КЛЕОМЕН
    Плутарх оставил вредни податоци и за животот на спартанскиот крал Клеомен (Cleomenes), кој живеел во третиот век пред Христа. И ова дело се смета дека Плутарх го напишал околу 75 година пред Христа.
    Во биографијата за Клеомен исто така значаен дел е отстапен на Македонија и на Македонците. Впрочем, неговата судбина била поврзана со Македонците. Но, за да бидат појасни цитатите што ќе следуваат од оваа биографија, најнапред ќе приложиме кратко објаснување на тогашните историски настани во Спарта и во јужниот Балкан, воопшто.
    Најнапред ќе ја спомнеме Ахајската лига. Тоа било сојуз (еден вид конфедерација) помеѓу 10 или 12 градови држави на територијата на денешна Грција, конкретно на Пелопонез. Во врска со настанокот и дејствувањето на оваа лига, во општата ЦД енциклопедија "Microsoft Encarta" (САД, 1998, наслов "Achaean League"), читаме:
    "Ахајската лига била конфедерација од 10 или 12 градови во античка Грција. Таа била основана од древните Ахајци, кои биле народ што зборува грчки и кои живееле на северниот брег на Пелопонез, полуостров на јужниот дел од Грција. Оригиналната лига имала мал удел во војните од 5 век пред Христа, а кон крајот на 4 век пред Христа, таа била освоена од Македонците."
    И овде гледаме дека во познатата американска енциклопедија Македонците повторно се спомнати како засебен народ, кој ја освоил грчката Ахајска лига.
    По смртта на Александар Македонски, познато е дека во Македонија настанале низа потреси и континуирани борби за власт. Во такви услови, приближно педесет години по смртта на Александар Македонски, Ахајската лига, користејќи ја нестабилната состојба во својот окупатор Македонија, повторно била обновена. Кон неа сега биле придодадени и Сикион, Коринт, Мегалополис и Аргос на Пелопонез. Обновената Ахајска лига сега била
    федерација. Секој нејзин член имал своја автономија, но сите заедно имале свои претставници во заедничкиот Совет.
    Спартанскиот крал Клеомен (Трети), за кого овде пишуваме, во 235 година пред Христа предизвикал војна со членките на Ахајската лига. Поради неговата воена надмоќ, Ахајската лига побарала помош од Македонија. Во битката кај Селасија, што се одиграла во 222 година пред Христа, Клеомен Трети бил поразен, но Ахајската лига повторно била потчинета под Македонија. Подоцна Ахајците повторно посакале да се одвојат од патронството на Македонија. Во споменатава енциклопедија Енкарта, во врска со ова читаме:
    "Во 235 година пред Христа, Клеомен трети, кралот на Спарта предизвикал војна со лигата... По два сериозни порази Ахајците побарале и добиле помош од Македонија. Клеомен Трети конечно бил поразен кај Селасија во 222 година пред Христа. Како цена за помошта од претходниот непријател, Ахаја повторно била потчинета од Македонија. Во 198 година пред Христа Ахајците станале сојузници со Римјаните против Македонците".
    Но, ниту Римјаните не и помогнале на Ахајската лига без сопствен интерес. Откако ја потчиниле Македонија, Римјаните ја потчиниле и Ахајската лига, престорувајќи ги нејзините територии во своја провинција.
    Овие историски податоци треба да се имаат предвид за да се сфатат описите на Плутарх во врска со спомнувањето на Македонците во неговата биографија за спартанскиот крал Клеомен Трети, на кои ќе се навратиме во следното продолжение.
    (Продолжува)
    МАКЕДОНЦИТЕ ВО БИОГРАФИЈАТА НА СПАРТАНСКИОТ КРАЛ КЛЕОМЕН ТРЕТИ
    Пишува: Александар ДОНСКИ
    Во третиот век пред Христа дошло до војна помеѓу Македонија и Спарта!
    Спартанецот Теримон во своето обраќање до кралот Клеомен, јасно ги издвоил Македонците како засебен народ!
    Откако наведовме податоци за она што се случувало помеѓу Спарта и Македонија во третиот век пред Христа, во продолжение ќе наведеме цитати од биографијата на спартанскиот крал Клеомен Трети, што ја напишал древниот грчки историчар Плутарх некаде околу 75 година по Христа.
    Во минатиот број спомнавме дека спартанскиот крал Клеомен Трети предизвикал војна против Ахајската лига (сојуз од десетина грчки градови - држави). Во оваа војна тој нанесол пораз на војската на Ахајската лига, која заради тоа ја повикала на помош Македонија (под чија доминација се наоѓала до пред тоа). Македонија и помогнала на Ахајската лига, поразувајќи го Клеомен Трети, но за возврат повторно ја ставила под своја доминација оваа лига.
    МАКЕДОНЦИТЕ ИМ ПОМАГААТ НА АХАЈЦИТЕ
    Плутарх најнапред пишува за судирот помеѓу спартанскиот крал Клеомен Трети и раководството на Ахајската лига. Во биографијата на Клеомен Трети читаме дека тој поставил категорично барање до раководството на Ахајската лига во кое побарал тој да биде избран за водач на лигата. Ахајците го повикале на состанок за да се обидат да најдат заеднички јазик со него. Но, по патот, Клеомен Трети добил воспаление на грлото и привремено го загубил својот глас, поради што не отишол на состанокот на Ахајската лига, туку се повлекол во Спарта. Откако дава опис на овие настани Плутарх пишува:
    "Ова ги растури односите во Грција, која штотуку почна да закрепнува од своите катастрофи и да покажува извесна способност за да се ослободи себе си од дрскоста и алчноста на Македонците."
    Коментар на овој цитат од Плутарх не е потребен. Овој древен грчки историчар сосема јасно го опишал чувството на огромниот број Грци, не само во тоа време, туку и пред тоа, кои едноставно биле угнетувани од Македоцните како никогаш пред тоа. Интересно е како историјата подоцна се повтори, но овојпат со замена на улогите - Македонците и денес национално се угнетувани од современите Грци.
    Но, да се вратиме на настаните. Водачот на Ахајската лига Аратус, не сакал ни да слушне да биде заменет со спартанецот Клеомен Трети. Затоа тој ги повикал на помош своите довчерашни непријатели Македонците. Во врска со ова Плутарх пишува:
    "Аратус... го повика Антигон во Грција и целиот Пелопонез се наполни со Македонци, со истите тие, против кои тој (Аратус, з.м.) како млад се бореше исфрлувајќи го нивниот гарнизон надвор од Коринт и изгонувајќи ги од истата таа земја (Пелопонез, з.м.).
    Всушност, Плутарх остро го критикува овој потег на Аратус, нарекувајќи го "нечесен" и потсетува какви се малтретирања Македонците им правеле на Грците од Ахајската лига додека таа се наоѓала под македонска власт од која одвај успеале да се ослободат. Гледаме дека Плутарх разочарано констатира дека истиот тој Аратус, кој своевремено се борел против Македонците, сега повторно ги повикал на Пелопонез. Антигон што овде се споменува е македонскиот крал Антигон Трети Досон, кој владеел од 229 до 221 година пред Христа. Тоа бил кралот кој го поразил Клеомен Трети и ги спасил Ахајците, но за возврат повторно ја ставил под македонска власт Ахајската лига.
    Плутарх пишува дека поради поканата на Антигон да дојде на Пелопонез се јавиле сомнежи кон Аратус од страна на преостанатите членови на Ахајската лига.
    Плутарх продолжува со критиките против Аратус затоа што ги повикал Македонците на Пелопонез, па вели:
    "Иако тој (Аратус, з.м.) изјавуваше дека претрпел значителни загуби и дека поминал низ големи опасности за да може да ја ослободи Атина од гарнизонот со Македонци, сепак, на крајот, тој самиот ги доведе истите тие вооружени луѓе во својата земја, во својот дом, па дури и во женските одаи."
    Плутарх со жалење констатира дека Аратус направил погрешен избор и дека требало да дозволи Клеомен да стане главен на Ахајската лига, наместо повторно да ги доведува Македонците на Пелопонез. Наместо да го прифати реформаторот Клеомен тој (цитат): "реши да се потчини себеси, заедно со Ахаја, на дијадемата и на пурпурот, односно на заповедите и наредбите на Македонците и на нивните сатрапи."
    Овде сакам да потенцирам дека не случајно овде се спомнати "дијадемата и пурпурот" како симболи за Македонија, т.е. за македонската власт. Познато е дека македонските владетели носеле дијадема, а се облекувале во пурпур, посебно за време на свеченостите. Интересно е тоа што овие два елемента (дијадемата и пурпурот) многу векови подоцна биле главна одлика и на византиските цареви од Македонската династија, за кои исто така се смета дека потекнувале од генот на античките Македонци. Најпознат претставник од оваа династија бил Васил Втори Македонски - царот што го потчинил Самуиловото царство.
    Во продолжение Плутарх пишува дека Аратус, за да му се додвори на македонскиот крал Антигон, организирал жртвени ритуали, кои ги нарекол Антигонеја, во чест на Антигон.
    Конечно, по сите овие критики, Плутарх како да се обидува да се оправда себе си, па вели дека со својата критика против повикот на Аратус кон Македонците, не сака да го намали неговите заслуги како "вљубеник во Грција", туку сака да укаже на мигот на слабост што се јавил кај него во еден такво судбоносно време.
    ВОЈНАТА ПОМЕЃУ МАКЕДОНИЈА И СПАРТА
    Во продолжение читаме дека Клеомен сепак дошол на состанок на Ахајската лига, но Аратус веќе бил договорен со македонскиот крал Антигон околу водството на лигата. Клеомен, кога го разбрал ова, многу се налутил. Почнале жестоки вербални препукувања помеѓу Аратус и Клеомен, кој напишал остро писмо против Аратус и го испратил на Ахајската лига. Плутарх пишува дека мнозина првенци од Ахајската лига, но и обични граѓани, била настроени против Аратус затоа што (цитат): "...им ги довел Македонците на Пелопонез". Всушност, тоа бил пресуден миг Клеомен да објави војна на Аратус, надевајќи се дека неговата позиција на водач на Ахајската лига е разнишана. Клеомен извршил воен упад на полуостровот Палена и бргу го освоил. Потоа извршил напад и врз Аргос, што исто така го освоил. Овие почетни успеси го охрабриле Клеомен и Спартанците почнале повторно да се присетуваат на своите славни кралеви од минатото. Клеомен освоил и други градови на Пелопонез и стигнал до Коринт, каде бил засолнет Аратус, кој во меѓувреме ги повикал Македонците на помош. Македонскиот крал Антигон Трети Досон тргнал со огромна армија да им помогне на Ахајците (а всушност да ги стави повторно под македонско влијание). Клеомен решил спартанската војска да не влегува во отворен судир со Македонците (посебно не со, како што вели Плутарх, "високо дисциплинираната фаланга"), туку решил да ги чека во заседи и утврдувања. Првиот судир во оваа војна завршил со успех за Спартанците. Клеомен не дозволил македонската војска да помине низ еден премин и Македонците претрпеле помали загуби. Во такви услови Антигон решил да направи поголеми подготовки за војната против Клеомен. Но,
    тогаш, Ахајците од Аргос кренале востание против Клеомен. Кога слушнал за ова, Клеомен налутено издал наредба за задушување на востанието и испратил дел од својата војска таму. Но, кога стигнала неговата војска во Аргос, била поразена. Востаниците Ахајци, заедно со Македонците, не само што го ослободиле Аргос од Спартанците, туку сега директно се заканувале и на самата Спарта, која Клеомен ја оставил небранета. Клеомен го напуштил Коринт со својата војска, по што и овој град бил завземен од Македонците. За кратко време Клеомен го загубил најголемиот дел од Пелопонез за сметка на Македонците. Тогаш гласниците од Спарта му донеле вест дека ненадејно починала неговата млада сопруга, со која тој многу бил приврзан. Скршен од болка и војнички поразен Клеомен се вратил во Спарта. Тогаш му стигнала понуда за воена помош од македонскиот крал на Египет Птолемеј, кој за возврат ги побарал неговите деца и мајка како заложници. Неговата мајка се согласила и заминала за Египет заедно со едниот син на Клеомен. Во меѓувреме македонскиот крал Антигон Трети Досон и натаму ги освојувал градовите на Пелопонез, заканувајќи се и на самата Спарта. Клеомен организирал војска за пресудната битка, во која имало две илјади војници, кои биле обучени да војуваат на, како што вели Плутарх, "македонски начин". Сепак, Клеомен немал пари за да најми поголем број платеници, но проблеми се јавиле и кај Антигон, затоа што во тоа време Македонија била нападната од Илирите. Плутарх пишува дека писмата за проблемите во Македонија стигнале до Антигон веднаш по завршувањето на битката против Спартанците кај Селесија. Плутарх смета дека Клеомен и овојпат немал среќа затоа што доколку писмата стигнеле пред битката, Антигон ќе морал да замине за Македонија и да ги остави сами Ахајците да војуваат со Спартанците.
    Но, битката завршила, а Клеомен ги загубил својата војска и својот град. Плутарх дава и опис на битката помеѓу Македонците и Ахајците од една страна и Спартанците од друга. Притоа тој ја истакнува улогата на Македонската фаланга:
    "...Македонската фаланга ги притисна (Спартанците, з.м.) и со голем успех ги потисна за околу половина милја."
    Плутарх пишува дека во оваа битка загинале околу шест илјади Спартанци, а преживеале само двесте. По битката Клеомен се вратил во Спарта, која сега била небранета и оттаму отпловил со брод заедно со своите најблиски соработници. Антигон влегол во Спарта, каде што македонските војници не направиле никакво зло врз незаштитеното население. Антигон им рекол на Спартанците дека ќе можат слободно да живеат како и дотогаш и да ги слават своите богови. Воопшто, за Антигон се смета дека бил голем дипломат. Поради настаните во Македонија, тој се вратил назад, но умрел од болест (веројатно од туберкулоза затоа што останало запишано дека повраќал крв).
    ТЕРИКОН ГИ ОДДЕЛУВА МАКЕДОНЦИТЕ ОД ГРЦИТЕ
    Што се однесува до Клеомен, тој со бродот заминал кон Египет, каде тогаш владеел неговиот сојузник, Македонецот Птолемеј. По патот, на бродот неговиот пријател Терикон му забележал на Клеомен заради бегството по поразот и му рекол дека требало да му се потчинат на Антигон, наместо сега да одат во неизвесната судбина кај Птолемеј. На ова Клеомен остро му се спротивставил. Дијалогот меѓу нив двајцата можеби не е толку
    важен за нас, доколку Терикон во своето обраќање не дал уште едно децидно сведоштво за разликите меѓу Македонците и Грците. Тој на својот поразен крал, меѓу другото, му рекол:
    "Доколку не е под секое достоинство, расата на Херкул да им служи на наследниците на Филип и Александар, ние сега немаше волку долго да патуваме и требаше да му се предадевме на Антигон, кој сигурно дека е подобар од Птолемеј, онолку колку што се и Македонците подобри од Египјаните".
    Јасно е дека под "расата на Херкул" Терикон ги подразбира Спартанците, кои требало да им служат на Македонците, т.е. на "наследниците на Филип и Александар". Значи, овде и Терикон јасно ги издвоил Македонците од Грците како две посебни "раси".
    Клеомен стигнал во Египет, каде недолго потоа го завршил својот живот. Биографијата за Клеомен Трети напишана од Плутарх нуди интересни историски сознанија за односите помеѓу Македонците и Грците во третиот век пред Христа, но и за нивната засебност како народ.
    (Продолжува)
    МАКЕДОНЦИТЕ ВО БИОГРАФИЈАТА ЗА МАРКО АНТОНИЕ НАПИШАНА ОД ПЛУТАРХ
    Пишува: Александар ДОНСКИ
    Македонија и одделни Македонци оставиле значаен белег во животот на познатиот римски генерал Марко Антоние!
    Во биографијата за Марко Антоние, Плутарх оставил неверојатно интересно сведоштво, пишувајќи дека мајчиниот јазик на Клеопатра бил македонскиот јазик!
    Македонците останале овековечени и во биографијата за римскиот војсководител Марко Антоние (Marcus Antonius) што ја напишал древниот грчки историчар Плутарх.
    Пред да поминеме на извадоци од оваа биографија, посветени на Македонците, да кажеме неколку зборови за Марко Антоние.
    Овој познат римски генерал се родил некаде околу 83 година пред Христа. Во служба на римската војска војувал во Палестина, Египет и Галија. За време на граѓанската војна помеѓу Помпеј и Јулие Цезар, Марко Антоние војувал на страната на Цезар. По убиството на Јулие Цезар, Марко Антоние преку своите говори успеал да го сврти расположението на народот против атентаторите и нивните идеи. Заедно со Октавијан Август и Лепид го формирал Вториот триумвират според кој тројцата владееле заедно во Римската империја. Во 42 година пред Христа војската на Марко Антоние и Октавијан Август кај македонскиот град Филипи ја поразила војската на Брут и Касиј, т.е. војската на убијците на Гај Јулие Цезар. Истата година тој ја повикал египетската кралица од македонско потекло Клеопатра да се сретнат во Тарс за да му објасни зошто одбегнала да помогне на војската на триумвиратот. Но, наместо да ја казни, тој се вљубил во неа и заедно заминале за Египет. Во 40 година пред Христа нему му биле доделени на владеење источните
    области од царството, а за да ја зацврсти врската во триумвиратот тој се оженил за сестрата на Октавијан Август, по име Октавија. Но, веднаш по бракот тој повторно заминал во Египет и продолжил да живее со Клеопатра. Во 36 година пред Христа неговата војска доживеала пораз од Патријаните, по што односите помеѓу него и Октавијан Август се заостриле. На повидок била нова граѓанска војна. Во 31 година пред Христа војската на Марко Антоние и Клеопатра била поразена од војската на Октавијан Август. По поразот тие заминале во Египет, а остатоците од нивната војска почнале да дезертираат. Тогаш војската на Октавијан Август стигнала до Александрија, а Марко Антоние добил лажна вест дека Клеопатра се самоубила, поради што и самиот извршил самоубиство. Тоа било во 30 година пред Христа. Истата година се самоубила и Клеопатра.
    МАКЕДОНЦИТЕ ВО ЖИВОТОТ НА МАРКО АНТОНИЕ
    Биографијата за Марко Антоние Плутах ја напишал кон крајот на првиот век по Христа, што значи само нешто повеќе од сто години по неговата смрт. Биографијата почнува со краток опис на семејството и потеклото на Марко Антоние, а продолжува со опис на неговите војнички активности и приватен живот.
    Што се однесува до Македонците, овде прво е спомнат египетскиот крал од македонско потекло Птолемеј Дванаесетти (таткото на славната Клеопатра Седма), кој во тоа време имал сериозни проблеми со Римјаните. Спомнат е и Александар Македонски и тоа во контекст дека Јулие Цезар сакал да биде ист како што своевремено бил и Александар - најмоќен човек на светот. Спомната е и Македонија, каде Цезар го повикал да појде Марко Антоние.
    Сепак, најспомнувана Македонка во биографијата за Марко Антоние е славната египетска кралица од македонско етничко потекло - Клеопатра Седма. Ова е и сосема разбирливо, ако се знае дека таа играла важна улога во животот на Марко Антоние. Плутарх дава значајни податоци од нејзиниот живот, па дури и за нејзиниот личен карактер.
    И додека древниот еврејски историчар Јосиф Флавиј го критикува нејзиниот карактер, што впрочем е и сосема разбирливо ако се знае дека Клеопатра извесно време ги припоила еврејските територии кон својата држава, древниот грчки историчар Плутарх со восхит пишува за неа. Тој наведува дека таа зборувала голем број јазици, при што индиректно дава споменува дека нејзиниот мајчин јазик бил македонскиот. Плутарх пишува:
    "Беше вистинско задоволство да се слуша звукот на нејзиниот глас со кој, како инструмент со многу жици, таа преоѓаше од еден јазик во друг, така што, имаше само неколку барбарски народи со кои разговараше преку преведувач, додека со поголемиот број од нив таа директно разговараше. Такви беа: Етиопјаните, Троглодите, Евреите, Арапите, Сиријците, Медите, Партијците и многу други, чии јазици таа ги научи. Тоа беше уште поизненадувачко затоа што повеќето од нејзините предци кралеви одвај се мачеа да го научат египетскиот јазик, а некои од нив прилично го запоставија и македонскиот јазик."
    Ова многу значајно сведоштво од Плутарх ни зборува дека мајчиниот јазик на Птолемеите бил токму македонскиот јазик! Гледаме дека, според Плутарх, некои од нив (веројатно поради политички причини) го запоставувале македонскиот јазик на сметка на јазикот коине. Но, Плутарх не пишува такво нешто и за Клеопатра, што значи дека таа си го зборувала мајчиниот македонски јазик. Да потсетиме дека Плутарх ова го напишал само стотина години по смртта на Клеопатра (некаде околу 75 година по Христа), што значи дека временски бил многу близу до настаните поврзани со неа.
    МАКЕДОНЦИТЕ ЈА ЧУВААТ КЛЕОПАТРА
    Плутарх ги споменува Македонците (во контекст со Клеопатра) и кога пишува за заедничките дејства на Марко Антоние и на Клеопатра во обид да го прошират своето влијание на околните територии.
    По еден воен успех во Ерменија, Марко Антоние на Клеопатра 7 ги подарил териториите на Кипар, Киликија, Феникија, дел од Сирија, Јудеја и Арабија. Така Клеопатра, успеала значително да ја зголеми територијата на својата држава. Тогаш Египет за миг повторно ја вратил својата стара слава. Била изградена силна флота, која всушност му била потребна на Марко Антоние во неговата борба против опонентите во Рим. Оваа победа била грандиозно прославена во Александрија. На јавната прослава Клеопатра била претставена како божицата Изида, а Марко Антоние себеси се претставил како македонскиот бог Дионис. Во тој победнички занес, Клеопатра и Марко Антоние посакале да создадат светска империја, исто како што тоа своевремено се обидел да го направи и Александар Македонски. Плутарх дава детален опис на овој победоносен занес на Марко Антоние и на Клеопатра:
    "...Беа поставени два златни трона врз сребрена платформа. Едниот беше за него (Марко Антоние, з.м.), а другиот за Клеопатра. Крај нивните нозе беа поставени пониски тронови за нивните деца. Тој ја прогласи Клеопатра за кралица на Египет, Кипар, Либија и дел од Сирија. За владетел што ќе владее заедно со неа го прогласи Цезарион (Птолемеј Четиринаесетти, з.м.), угледнот син од претходниот Цезар, кој ја остави Клеопатра со дете. Неговите сопствени синови од Клеопатра беа прогласени за кралеви над кралевите. На Александар тој му ја даде Ерменија и Медија, заедно со Партија, веднаш откако ќе биде завземена. На Птолемеј му ги даде Феникија, Сирија и Киликија. Александар беше изведен пред народот во медиска носија, со тијара со исправен врв, додека Птолемеј носеше чизми, наметка и македонска капа опфатена со дијадема, каква што по обичај носеа наследниците на Александар... И кога тие ги поздравија своите родители, едниот беше примен од стражари Македонци, а другиот од стражари Меди и Ерменци. Клеопатра тогаш, како и претходните пати кога се појавуваше пред народот, беше облечена како божицата Изида и му се претстави на народот како Нова Изида".
    Всушност, Плутарх дава детални описи на целиот тек на настаните од возбудливиот живот на Антоние и Клеопатра, а посебно за војната со Октавијан Август и нивното расположение и однесување во таа војна. Во детали се опишани и последните мигови од нивниот живот.
    Што се однесува до крајот на Клеопатра, Плутарх дава интересен податок дека таа (откако сфатила дека за неа нема друг излез) решила да се самоубие, но отпрвин не знаела како да го изведе тоа затоа што била постојано надгледувана од стражарите на Октавијан Август. Таа го замолила својот личен лекар Олимп да и даде совет како да се отруе. Подоцна Олимп го запишал ова, а тој запис дошол лично до Плутарх, кој тврди дека оттаму го пренел во своето дело.
    Потоа читаме дека Октавијан Август лично ја посетил Клеопатра, која била падната во депресија. Таа се обидела да ја оправда својата поддршка на Марко Антоние, но не била убедлива. Плутарх дава опис на нејзиниот изглед и вели дека, иако била во тешка психичка состојба, се уште била привлечна и убава. Тој го споменува и името на уште ден нејзин слуга, кој се викал Селевк (старо античко-македонско име, од кое гледаме дека таа до последен миг во своето окружување држела Македонци).
    Октавијан Август ја напуштил Клеопатра. Плутарх пишува дека еден Римјанин (Корнелие Долабела) ја симпатизирал Клеопатра и тајно ја известил дека Октавијан Август планира набргу да го напушти Египет и дека било планирано и таа да биде одведена, заедно со своите деца. Кога го слушнала ова, таа упатила молба до Октавијан Август да и дозволи да го посети гробот на Марко Антоние. Плутарх ги цитира зборовите на Клеопатра, кои таа ги кажала во своето последно обраќање пред гробот на Марко Антоние, кои се полни со емоции. Клеопатра, меѓу другото, рекла дека таа сега и самата е робинка и дека тоа е нејзината последна посета на неговиот гроб. Потоа таа ставила цвеќе на гробот, го бакнала и заминала во своите одаи. Откако се искапела, наредила да и донесат јадење. Тогаш еден нејзин слуга и донел кошничка. Стражарите на Октавијан Август му рекле на слугата да ја отвори кошничката за да видат да нема внатре нешто сомнително. Тој ја отворил и на површината се виделе само лисје и смокви. Слугата дури и ги понудил стражарите со смокви, но тие се насмеале и го пуштиле да влезе кај Клеопатра. Тогаш Клеопатра ја зела кошничката и наредила сите да излезат од просторијата, освен нејзините две најверни слугинки. Таа му напишала писмо на Октавијан Август во кое го замолила да ја погреба веднаш до Марко Антоние. Кога Октавијан Август го прочитал писмото, сфатил за што станува збор и наредил веднаш стражарите да појдат кај неа. Тие влетале во нејзините одаи, пред кои стоеле другите стражари, кои зачудено ги пречекале. Сите заедно влегле внатре и ја виделе Клеопатра мртва, облечена во кралски алишта, Крај неа биле нејзините две слугинки, кои и самите биле на умирање откако влегле стражарите. Плутарх пишува дека некои претпоставувале оти Клеопатра и нејзините две слугинки умреле откако била каснати од змија отровница, која била сокриена во кошничката меѓу лисјето и смоквите, но дека други претпоставувале дека Клеопатра носела сокриен отров во украсот на нејзината коса. Плутарх пишува и дека не била пронајдена змија во нејзините одаи, но дека имало некаква трага, налик на трага од змија, во песокот веднаш до прозорецот на одајата. Некои подоцна изјавиле дека на раката Клеопатра имала траги од змиско каснување. Оваа верзија ја прифатил и Октавијан Август, кој искрено жалел заради нејзината смрт и кој покажал восхит кон нејзиниот дух. Тој наредил таа да биде погребана крај Марко Антоние, а наредил и да се направи статуа на Клеопатра, на која била прикажана и змија околу нејзината рака. Достојно биле погребани и нејзините две верни слугинки, кои умреле заедно со својата кралица. Во продолжение читаме дека нејзианта
    ќерка (од Марко Антоние), која исто така се викала Клеопатра, била мажена за кралот од Јуба.
    Инаку, Македонија е спомната во биографијата на Марко Антоние и во контекст на битката кај Филипи (42 година пред Христа), во која се судриле војските на Октавијан Август и Марко Антоние против војската на Брут и Касиј (убијците на Цезар).
    (Продолжува)
  • Daskalot
    Senior Member
    • Sep 2008
    • 4345

    #2
    Ubo ova Pirinski, te blagodaram za tekstov.
    Macedonian Truth Organisation

    Comment

    Working...
    X